NL 
EN 
Foto: Grensovergang tussen Roemenië en Bulgarije bij Lom – Wikimedia Commons
Bulgarije, Roemenië en Kroatië zouden op 1 januari 2023 alle drie toetreden tot de Schengenzone, die vrij verkeer van personen en goederen tussen leden mogelijk maakt. Echter, in november 2022 spraken Nederland en Oostenrijk een veto uit voor toetreding van Bulgarije, Oostenrijk als enige ook voor Roemenië. Kroatië trad wel toe. Sinds de EU-toetreding in 2007 staan de landen onder toezicht van de EU op het gebied van de rechtsstaat en de bestrijding van corruptie en georganiseerde misdaad. Het feit dat rechtsstaathervormingen nog niet volledig zouden zijn doorgevoerd, vormde voor Nederland een struikelblok waardoor het in november 2022 toetreding van Bulgarije tot de Schengenzone blokkeerde. Afgelopen 15 september is dit zogenaamde ‘toezichtregime’ op Bulgarije en Roemenië afgelopen. Ondanks het verdict van de Europese Commissie dat Bulgarije klaar is voor toetreding tot “Schengen”, houdt Nederland voet bij stuk en stelt het dat er nog een aantal belangrijke stappen gezet moeten worden.
Dwarsligger Nederland
Nederland is van mening dat de Bulgaarse grenscontroles nog steeds onder de maat zijn. Bulgarije grenst aan niet-EU-land Turkije en zou daarmee een nieuw deel van de buitengrens van de Schengenzone vormen. Migratiecijfers in Europa nemen toe en landen als Nederland zijn bang dat Bulgarije niet in staat is haar grens adequaat te bewaken. Dit terwijl er in Nederland zelf nochtans een ‘asielcrisis’ is, mede door jarenlange bezuinigingen op asielopvang. Nederland wijst naar gebrek aan vermogen van Bulgarije als het aankomt op het behandelen van asielzoekers en het tegengaan van corruptie. Echter, dit zijn vraagstukken die niet toebedeeld zijn aan één land – het in de goede banen leiden van migratiestromen is in alles een zaak voor de gehele Unie. De Nederlandse kritiek is tekenend voor de Europese frustratie over het maar niet onder controle kunnen krijgen van migratie. Duurzaam beleid op migratie laat op zich wachten, terwijl de EU er nog altijd van overtuigd is een “Fort Europa” te kunnen creëren. Lidmaatschap van Bulgarije zou volgens Nederland dit fort niet sterker, maar juist kwetsbaarder maken. Het hermetisch sluiten van de buitengrenzen van Europa zou moeten leiden tot een controleerbare situatie wat betreft migratie, al is het tegendeel bewezen en leidt het tot schending van mensenrechten en levensgevaarlijke situaties aan de grens.
Uitbreiding van de Schengenzone biedt juist de kans om meer samen te werken. Europa-brede vraagstukken vragen namelijk om Europa-brede oplossingen. De Europese Commissie stelt dan ook dat Bulgarije aan alle criteria voldoet om toe te treden. “Bulgarije heeft een krachtig grensbeheersysteem ingevoerd met efficiënte grensbewaking en systematische grenscontroles. De bestrijding van grensoverschrijdende criminaliteit krijgt prioriteit via internationale politiesamenwerking, onder meer met Europol.” Bulgarije heeft het afgelopen jaar actie ondernomen om onder andere georganiseerde mensensmokkel tegen te gaan en ervoor te zorgen dat EU-geld doelmatig wordt besteed.
Het onverminderde belang van uitbreiding
Het is van groot belang dat Bulgarije (en Roemenië) snel toetreden tot de Schengenzone. Sociaal en economisch benadeelt de huidige situatie de bevolking en bedrijven. Het leidt tot vertraging aan de grens, bureaucratische moeilijkheden en extra kosten. Financiële lasten komen terecht bij de lokale economie. Vrij verkeer van goederen wordt belemmerd, waardoor ook de interne EU-markt wordt beperkt in haar mogelijkheden. Voor de ontwikkeling en verdere aansluiting van de economie van deze landen bij de rest van Europa is het noodzakelijk dat ze volledig kunnen participeren in de interne markt, om de eigen economie te versterken.
Naast schade aan de economie, werkt de exclusie van Roemenië en Bulgarije ook negatief door op Europese klimaatdoelstellingen en het lokale milieu. Wachtende voertuigen aan de grens zorgen voor luchtvervuiling in de regio, waardoor de gezondheid van chauffeurs en omwonenden achteruitgaat. Daarnaast zorgt dit voor een jaarlijkse uitstoot van 46.000 ton CO2-emissie aan de grens.
Ten slotte, Bulgarije uitsluiten van “Schengen” zal verder zorgen voor anti-EU sentiment en propaganda. Pro-Russische, Euro-sceptische partijen worden gevoed door de huidige patstelling en krijgen toenemende steun in de afgelopen jaren. Het uitsluiten van Bulgarije frustreert de bevolking en zorgt voor interne verdeeldheid binnen de EU – verdeelheid waar een land als Rusland onveranderd op aast. De EU stelt ten doel de Europese waarden te verspreiden over het continent, maar snijdt zichzelf in de vingers door zorgen rondom migratie – waarmee het antidemocratische machten alleen meer verder voedt. De principes waarop de EU is gebouwd – vrijheid, gelijkheid en de rechtsstaat – worden ondermijnd als bepaalde EU-burgers als tweederangs leden van de EU worden behandeld.
De uitsluiting van Bulgarije is niet alleen symbolisch, het veroorzaakt werkelijke kosten voor burgers en bedrijven, bijdragend aan sociaaleconomische ongelijkheden én milieuproblematiek. Schengen is daarmee geen een migratievraagstuk, maar een van identiteit. Het gaat om het beëindigen van de resterende fysieke beperkingen en het voelen Europees te zijn. Nederland moet zichzelf de vraag stellen of we een tweeledige Europese Unie willen, of een inclusieve, verenigde, gebaseerd op de grondbeginselen van deze gemeenschap.
