NL 
EN 
Het verspreiden van valse berichten om ontvangers daarvan te beïnvloeden is zo oud als de weg naar Rome. De communisten, van wie de erfenis nog steeds in Oost-Europa aanwezig is, lustten er wel pap van. Maar wat zijn de typisch Roemeense kanten van dit fenomeen?
Ondergetekende viel jaren geleden in Rusland van zijn stoel bij de verhalen van deelnemers aan een AMS-training [Alfred Mozer Stichting, voorganger van de FMS – red.]. Er werd enthousiast gebruik gemaakt van ‘ciorny PR’, het zwartmaken van tegenstanders door verzinsels over ze in omloop te brengen. Dagelijkse praktijk sinds Lenin. Het grote publiek heeft dan ook in het hele voormalige Oostblok een gezonde achterdocht tegen wat er gedrukt staat.
In Roemenië zijn mensen dol op samenzweringstheorieën. Er is een hele verzameling meer of minder goed bezochte websites die verhalen spinnen over allerhande thema’s, van gevaarlijke vaccinaties tot Joodse complotten. Mensen die al in een ‘bubbel’ zitten, de harde kern van bezoekers van zo’n site, vinden hapklare bevestigingen van hun ideeën. Het lage onderwijsniveau van veel mensen op het platteland maakt hen theoretisch vatbaarder voor fake news, omdat ze onvoldoende hebben geleerd om kritisch na te denken. Daar is in de praktijk echter moeilijk wetenschappelijk bewijs voor te vinden.
Fake news en de politiek
Het bereik van de bekende Russische propagandakanalen, Russia Today en Sputnik, is minder groot dan je zou verwachten aan de periferie van de Russische invloedssfeer. Roemenië is, anders dan buurland Moldavië, nauwelijks op Rusland gericht en er wonen ook bijna geen Russischtaligen.
Een risicofactor is wel de dominante aanwezigheid van een politieke partij, de PSD (Sociaaldemocratische Partij), waarvan sympathisanten de grootste nieuwszenders en de staats-tv onder controle hebben. Over deze partij gaan ook Trumpiaanse geruchten. Bovendien is de media-autoriteit een zwak orgaan, dat zich vooral bezighoudt met intern geruzie.
Buitenlandse berichtgeving over Roemenië is wel vatbaar voor beïnvloeders. Roemenen proberen buitenlandse media voor hun karretje te spannen om vervolgens met artikelen in de respectabele buitenlandse pers te kunnen zwaaien. Een recent interview op de site Politico prees oud-premier Ponta aan als de Roemeense Macron, terwijl er in werkelijkheid bijna geen groter contrast denkbaar is tussen de twee. Hier nog een van dezelfde site, waarbij makkelijk scoren het won van wederhoor. Of deze, en deze, waarbij een bekende schurk, zoon van een andere schurk, in de Britse pers zielig doet over zijn uitleveringsverzoek.
Al met al is er geen reden tot paniek, maar alle reden tot waakzaamheid.
Door Johan Bouman
