NL 
EN 
Door Tsjalline Boorsma
Na de invoering van de Turkije-EU deal (2016) leek het erop dat de Syrische vluchtelingencrisis grotendeels voorbij was. Het nieuws werd niet langer gedomineerd door de beelden van overvolle rubberboten, gevuld met mensen die vanuit Turkije naar de Griekse eilanden probeerden te komen. Toch is de oorzaak van de vluchtelingencrisis niet opgelost. De oorlog in Syrië gaat onverminderd door. Daarnaast waren de directe motivatie voor degenen die de Europese grenzen wilden oversteken, de slechte leefomstandigheden in Turkije. In 2018 telt Turkije ongeveer 4 miljoen vluchtelingen. De meerderheid is afkomstig uit Syrië, met daarbij ook mensen uit Afghanistan, Irak, Iran, Pakistan, en een aantal andere nationaliteiten, waaronder verscheidene Afrikaanse landen. De onzekerheid en uitzichtloosheid in Turkije waren voor velen de reden om de gevaarlijke en kostbare reis naar ‘Fort Europa’ te ondernemen. Is er inmiddels iets veranderd aan de situatie van vluchtelingen in Turkije, twee jaar na de Turkije-EU deal?
Rechten worden niet nageleefd
Er zijn een aantal belangrijke verbeteringen doorgevoerd, met name wat betreft de toegang tot onderwijs en gezondheidszorg. Over het algemeen voldoet de situatie voor vluchtelingen in Turkije echter nog steeds niet aan de eisen voor internationale mensenrechten en de specifieke rechten van vluchtelingen. Op papier bestaan veel van die rechten wel, maar in de praktijk ervaren vluchtelingen in Turkije nog steeds veel problemen. Syrische vluchtelingen zijn het onderwerp van verhitte politieke discussies, waarbij de belangen van vluchtelingen zelf vaak minder zwaar worden gewogen. Wat betreft de niet-Syrische vluchtelingen: die worden niet als verantwoordelijkheid van de Turkse staat gezien, en staan onder zogenaamde ‘internationale protectie’ van de UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de VN. In de praktijk betekent dit dat deze vluchtelingen nauwelijks ondersteuning ontvangen.
Onvoldoende bescherming
Aan de ene kant benadrukt de Turkse regering het belang van het opvangen van de buitenlandse ‘gasten’ (misafir), zoals vluchtelingen vaak worden genoemd, maar aan de andere kant blijkt aan die gastvrijheid ook een houdbaarheidsdatum te zitten. In het publieke debat wordt steeds vaker gezegd dat het tijd wordt voor Syriërs om terug te keren naar hun eigen land. Syriërs hebben geen legale status als vluchtelingen, maar staan onder ‘tijdelijke bescherming’. Deze onzekere situatie draagt bij aan de moeizame integratie en de vele problemen die Syriërs ervaren in hun leefomstandigheden in Turkije. Er is sprake van discriminatie, misbruik en een ongelijke behandeling, wat resulteert in uitbuiting en een gebrekkige toegang tot sociale voorzieningen. Slechts 10% van de Syriërs in Turkije woont in vluchtelingenkampen, met name langs de Syrisch-Turkse grens. De overgrote meerderheid moet echter zichzelf zien te redden in stedelijke gebieden. Syriërs krijgen over het algemeen geen officiële verblijfsvergunning, maar slechts een identiteitskaart (kimlik) die bepaalt in welk gebied de houder mag wonen. Er is eveneens weinig tot geen ondersteuning voor vluchtelingen vanuit de Turkse staat om te integreren en de taal te leren. Bovendien is de tolerantie voor Syriërs in de Turkse samenleving sterk afgenomen, met name sinds het economisch steeds slechter gaat. Syriërs worden ervan beschuldigd de banen van Turken af te nemen, omdat ze werken voor lagere lonen. Het is echter bijna onmogelijk voor Syriërs om een werkvergunning te krijgen, wat het aannemen van illegaal, gevaarlijk en slecht betaald werk noodzakelijk maakt. Daarnaast gaat driekwart van de Syrische kinderen in Turkije niet naar school. In plaats daarvan worden veel minderjarigen aan het werk gezet om het inkomen van de familie aan de vullen. Ook is het heel moeilijk om een betaalbare woning te vinden. Aan Syriërs worden hogere huurprijzen gevraagd, waardoor velen gedwongen worden in slechte leefomstandigheden te wonen. Verder is er een voortdurend risico op uitzetting en ander misbruik van de precaire positie van vluchtelingen, die door de wet nauwelijks worden beschermd. Er zijn zelfs geruchten van gedwongen deportaties naar Syrië, zoals wordt gerapporteerd door mensenrechtenorganisaties.
Geen veilig land voor vluchtelingen
De bescherming van vluchtelingen in Turkije laat nog veel te wensen over. Met hulp vanuit de Europese Unie zou de situatie van vluchtelingen in Turkije kunnen worden verbeterd, maar het is onduidelijk waar de financiële bijdrage die is vastgelegd in de Turkije-EU deal, precies aan besteed wordt. Op papier wordt Turkije gezien als een veilig land voor vluchtelingen, waardoor het geoorloofd is om zogenaamde ‘illegale migranten’ vanuit de Europese Unie terug te sturen naar Turkije. De praktijk laat echter zien dat vluchtelingen in Turkije verre van beschermd worden. Vanuit Europese landen is er tot nu toe weinig politieke wil om iets aan deze situatie te veranderen. Opvang in de regio klinkt voor velen ideaal, maar dan moet er ook daadwerkelijk iets worden gedaan om deze opvang te ondersteunen.
Foto: Wikipedia
