NL 
EN 
Afgelopen 24 oktober vond het dertigjarig jubileum van de High Commissioner on National Minorities (HCNM) plaats – een instituut dat valt onder de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). De belangrijkste rol van de HCNM is het identificeren en aanpakken van spanningen waarbij nationale minderheden betrokken zijn, die zich tot een conflict zouden kunnen ontwikkelen. De initiator hiervan en eerste High Commissioner is niemand minder dan Max van der Stoel, wiens naam veelvuldig is genoemd gedurende de dag. Gasten uit deelnemende landen waren aanwezig om te luisteren naar relevante sprekers en vruchtbare paneldiscussies. Als FMS konden we natuurlijk niet ontbreken bij dit feestelijke evenement.
Viering en reflectie
De slogan van de viering was “Integration with respect for diversity”. De oprichting van de HCNM staat in direct verband met de roerige wereld van de jaren 90 van de vorige eeuw. Etnische conflicten in Europa sinds de val van de muur waren reden om meer aandacht te schenken aan nationale minderheden. Een situatie waarin nationale minderheden niet participeren in de samenleving is namelijk vruchtbare grond voor spanningen en potentieel conflict. Van der Stoels naam en inzet werden geprezen, zijn diplomatieke vaardigheden zouden zeer effectief en grondig blijken. Nederland en in het bijzonder Den Haag werden bedankt voor het faciliteren van een locatie voor deze tak van de OVSE. De middelen waren gelimiteerd en de vraag was hoog, maar Van der Stoel slaagde erin een stevig fundament neer te zetten, waar al 30 jaar op wordt voortgebouwd. Een diepgaande expertise in dossiers en contexten zijn de basis voor het succes van de HCNM.
“Twee dingen hebben mij altijd gefascineerd, zelfs toen ik nog een jonge jongen was, namelijk mensenrechten en het handhaven van de vrede. Deze twee interesses ontmoeten elkaar op de een of andere manier in deze baan. Dat maakte het voor mij zo’n fascinerende baan” – Max van der Stoel
Naast alle lofzang was er ook ruimte voor reflectie. Gendervraagstukken hebben door de jaren heen meer aandacht gekregen. De nadruk in de discussie lag op de rol van vrouwen in zowel conflictpreventie als het oplossen van conflicten. Intersectionaliteit werd met regelmaat benoemd, maar praktische aanknopingspunten bleven uit. Daarnaast viel op dat de focus van participatie van minderheden veelal op het publieke domein ligt en de verantwoordelijkheid bij de staat wordt gelegd, maar het zijn ook juist bedrijven die een grote rol kunnen spelen in effectieve participatie van minderheden. De verantwoordelijkheid van gelijke arbeidsrechten ligt bijvoorbeeld bij bedrijven. Niet alleen in sociale, maar ook economische zin is het meenemen van minderheden van belang om conflict te voorkomen.
Belang van conflictpreventie
De basis van conflictpreventie bestaat uit een politiek-militaire dimensie en een humane dimensie. Deze twee zijn bij elkaar gebracht in de HCNM. Het is een institutie gebaseerd op niet onderhandelbare rechten – rechten die gewaarborgd moeten worden om veiligheid te garanderen en militair ingrijpen te voorkomen. Nationale minderheden leiden het meest in deze verontruste wereld. Het belang van mensenrechten werd enorm benadrukt. Mensenrechten zijn namelijk wat een duurzame samenleving mogelijk maakt. Mensenrechten zijn het beste instrument om conflict te voorkomen. Rechten voor minderheden vallen hier ook onder en moeten hoog op de agenda staan. Denk bijvoorbeeld aan ontkenning van het staatsburgerschap. Stateloosheid is een situatie die kan ontaarden in conflict. Het juridisch erkennen en gelijk behandelen van nationale minderheden is dus één van de instrumenten die potentieel conflict kunnen voorkomen.
Ook werd gesproken over het mandaat van de HCNM door de jaren heen. De roerige tijden op de Balkan in de jaren ‘90 gaven een sterk mandaat aan het idee van de HCNM, namelijk het belang van nationale minderheden betrekken in de samenleving. Het mandaat focust zich bijvoorbeeld op educatie en andere publieke goederen als gezondheidszorg en volkshuisvesting – gebieden waarin het belang van rechten voor minderheden tot uiting komen en uitgelegd kunnen worden. Resultaten van conflictpreventie zijn moeilijk te meten, juist omdat – mits succesvol – conflicten worden afgewend. Dit zet enige druk op het mandaat van HCNM, maar het belang van solidariteit in de samenleving en preventie blijven onverminderd.
Effectieve participatie van nationale minderheden
De 10e publicatie van richtlijnen werd gepresenteerd en uitgebreid besproken; Recommendations on the Effective Participation of National Minorities in Social and Economic Life vormt de basis voor de HCNM en haar beleid. Er is meer intrastatelijk conflict in de wereld dan ooit te voren. Grieven jegens de overheid en onderling tussen bevolkingsgroepen zijn één van de redenen van het ontwikkelen van conflict. Conflictpreventie is dan van onverminderd belang en dit kan bereikt worden door participatie van nationale minderheden. Zo kan onnodig leed worden voorkomen. Door effectieve participatie van nationale minderheden in sociaal en economische zin, ontneem je de redenen waardoor grieven kunnen ontstaan die tot conflict kunnen leiden. De richtlijnen schrijven voor dat voortdurende engagement vereist is – de geschiedenis heeft namelijk uitgewezen dat een oplossing ‘opleggen’ niet tot de gewenste resultaten leidt. Waarden moeten gegrond zijn in de samenleving om zijn vruchten af te werpen.
Voorkomen is beter dan genezen en hier zet de HCNM zich al dertig jaar onvermoeid voor in. Met trots dragen we als stichting de naam van de initiator van dit alles; Max van der Stoel. Wil je meer weten over deze relevante institutie? Ga naar de website van de HCNM.
