NL 
EN 
Op 15 April won Milo Djukanovic (Democratische Partij van Socialisten, DPS) de presidentsverkiezingen in EU-kandidaat-lid Montenegro. Een generatie Montenegrijnen is opgegroeid met Djukanovic als leider: sinds 1991 is hij zes keer premier en nu, voor de tweede keer, president. Zijn lange heerschappij is niet onomstreden. Hij zou zich tijdens de Westerse sancties tegen het voormalig Joegoslavië in de jaren ’90 verrijkt hebben door nauwe samenwerking met de georganiseerde misdaad. Zo vaardigde de openbare aanklager in de Italiaanse stad Napels in 2002 een arrestatiebevel uit omdat Djukanovic een belangrijke rol zou hebben gespeeld in de sigarettensmokkel. Ondanks het EU-perspectief – Montenegro handelt momenteel over toetreding – stagneert de democratische transitie door autoritair leiderschap van één van de langstzittende leiders in Europa.
Vader des Vaderlands
Als 26-jarige politicus stond Djukanovic aan de wieg van de Democratische Partij van Socialisten en het meerpartijenstelsel in Montenegro. Het politieke pragmatisme van DPS is één van de redenen van de lange heerschappij. Djukanovic stond zij aan zij met Servische leider Milosevic in het begin van de jaren ‘90, maar verlegde zijn koers richting Europa op het moment dat de Servische leider een internationale paria werd. Na de oorlog opende hij zijn deuren voor Russische tycoons en politieke invloed om, tot grote boosheid van Rusland, in juni 2017 toe te treden tot de NAVO.
Het pragmatisme had ook zijn keerzijde. Ten tijde van het uiteenvallen van Joegoslavië hield de regering van Djukanovic de economie draaiende door de georganiseerde misdaad vrij spel te geven. Het ontvlechten van de banden tussen de staat en de georganiseerde misdaad bleek een lang proces dat volgens de rapportages van de Europese Commissie nog steeds bezig is. Djukanovic heeft er een kunst van gemaakt om de oppositie te verdelen en belangrijke vraagstukken op het juiste moment te politiseren. Ben je voor EU integratie, stabiliteit onder de NAVO paraplu en voor een betere toekomt, stem dan op Djukanovic. Ben je voor Rusland stem op de oppositie. Zo werd de kiezers de keuze tijdens de campagne voorgeschoteld door de man die Montenegro in 2006 onafhankelijkheid van Servië bezorgde.
Democratische stilstand
De weg naar EU lidmaatschap, los van de ontwikkelingen in de Unie zelf, is voor Montenegro nog lang en vol uitdagingen. Rechtstaat, bescherming van de fundamentele rechten en mediavrijheid zijn daarbij de belangrijkste uitdagingen. Zo werd op 9 mei een journaliste van de onafhankelijke krant Vijesti in haar been geschoten en zijn de onlangs benoemde onafhankelijke bestuursleden van de publieke omroep alweer vervangen door partijloyalisten. In een recent rapport waarschuwde Freedom House voor autoritaire leiders in Zuidoost Europa die democratische middelen en instituties gebruiken om de democratie uit te hollen. In 2017 wisselde Aleksandar Vucic in Servië van premier naar president. Ook in Servië is het presidentschap ceremonieel, desondanks heeft Vučić alle touwtjes stevig in handen. Kosovaarse President Hashim Thaçi deed hetzelfde in 2016.
De politiek in Montenegro en de regio wordt gedomineerde door voormannen en hun politieke partijen die bereid zijn om democratische hervormingen terug te draaien om hun macht te behouden. Daarom moet de Europese Unie naast stabiliteit in de regio sterk inzetten op democratische hervormingen.
