NL 
EN 
Rondom het nationale theater van Minsk was zondag 25 maart alles wat je zag rood en wit. Er was geen ontkomen aan de vlaggen in de kleuren van de Wit-Russische volksrepubliek, die precies honderd jaar geleden werd opgericht. Dat was voor veel mensen reden voor een feestelijke herdenking met een groot concert, maar niet voor iedereen.
De wit-rood-witte vlag is namelijk niet de vlag van het huidige Wit-Rusland en 25 maart is niet de officiële onafhankelijkheidsdag van het land. President Aljaksandr Loekasjenka, die het land al bijna 25 jaar met harde hand regeert, verwijst liever naar andere momenten uit de geschiedenis. Zoals de Sovjettijd, waarin hij als kolchozbaas over een gemeenschappelijke boerderij heerste. De huidige officiële vlag is dan ook rood met groen, zoals tijdens de Sovjet-Unie, en het regime viert onafhankelijkheidsdag op 3 juli, de dag dat het land van de nazi’s werd bevrijd.
Niet alleen maar een feestje
De onafhankelijkheidsdag van 25 maart is vooral een feest van mensen die het huidige regime kritisch bezien. En zij willen meer dan een feestje en muziek. Het is ook een dag van demonstraties, van kritiek op het regime en van arrestaties.
Vorig jaar werden honderden mensen opgepakt en werd het kantoor van de onafhankelijke mensenrechtenorganisatie Viasna (Lente) door de politie volledig afgegrendeld en de aanwezigen gearresteerd. Dat jaar was de onafhankelijkheidsdemonstratie het hoogtepunt en het einde van een reeks demonstraties die vanaf februari door ontevredenheid waren opgeklopt.
Dit jaar is het anders. De afgelopen maanden gingen er geen mensen boos de straat op. Maar het is ook anders omdat het dit jaar honderd jaar geleden is dat de Wit-Russische volksrepubliek werd opgericht. Dat was voor tienduizenden mensen reden om alsnog de straat op te gaan en het te vieren, met de vlag die officieel niet de Wit-Russische is.
De traditie van de arrestaties hield echter wel stand, hoewel met minder machtsvertoon en geweld dan vorig jaar. De politie arresteerde al dagen van te voren enkele bekende activisten. Op de dag zelf werden journalisten van een kritisch nieuwsstation dat vanuit Polen opereert gearresteerd voor ze de evenementen konden bereiken. Tientallen demonstranten en waarnemers werden door de politie afgevoerd. Vanuit de politiebusjes stuurden velen selfies, om hun onafhankelijkheidsdag te markeren.
Demonstreren kent risico’s
Want dat demonstreren in Wit-Rusland risicovol is, dat weten alle activisten. Op dit moment zit bijvoorbeeld Dzmitry Paliyenka vast vanwege een reeks aan overtredingen die hij zou hebben begaan, zoals het scheuren van een politiejasje toen hij in 2016 hardhandig werd gearresteerd tijdens een fietsdemonstratie. Amnesty heeft hem erkend als gewetensgevangene en maakt zich zorgen over het gebrek aan medische zorg die hij in de gevangenis ontvangt.
Ondanks de gevolgen blijven in Wit-Rusland mensen de straat op gaan, om hun rechten op te eisen en te mogen vieren wat ze willen vieren. Hun moed geeft hoop, zelfs in een land waarin de machthebber volgend jaar 25 jaar aan de macht is. Een nieuw jubileum, dat mogelijk tot nieuwe demonstraties zal leiden en in dat geval zeker tot nieuwe arrestaties.
Door Christie Miedema, vrijwillig regiomedewerker Oost-Europa voor Amnesty Nederland
