NL 
EN 
Foto: Ilham Aliyev en Charles Michel tijdens een bijeenkomst in Brussel (2022) – Wikimedia Commons
Minder dan een week na het militaire offensief van Azerbeidzjan in de etnisch-Armeense regio Nagorno-Karabach en de daaropvolgende capitulatie van de Armeense autoriteiten, spreekt de Azerbeidzjaanse president Aliyev met zijn Turkse evenknie Erdogan. Op de agenda staan gesprekken over het creëren van een landcorridor die de twee landen moet verbinden. De zogeheten Zangezur-corridor zou door Armenië richting de Azerbeidzjaanse exclave Nachitsjevan lopen, die direct grenst aan Turkije. De gesprekken vinden plaats terwijl tienduizenden mensen Nagorno-Karabach ontvluchten. Na maanden van humanitaire blokkades door Azerbeidzjan is dit de volgende stap in het etnisch zuiveren van Nagorno-Karabakh en inmiddels hebben de Armeense autoriteiten aangegeven dat de republiek Nagorno-Karabach op zal houden te bestaan.
Armeense exodus
De enige weg van Nagorno-Karabach naar Armenië – de Lachin-corridor – staat vol met een karavaan van Armeniërs die de regio willen ontvluchten. De autoriteiten hebben opgeroepen aan de meer dan 100.000 inwoners te blijven, zodat eerst zij die gewond en ontheemd zijn kunnen worden geëvacueerd. Volgens Armenië is op dit moment 30 procent van de lokale bevolking ontheemd. Er wordt benadrukt dat iedereen de kans zal krijgen de regio te verlaten. De autoriteiten zullen brandstof uitdelen om iedereen deel te kunnen laten nemen aan de enorme exodus die op gang is gekomen. Ondanks de toezeggingen van Aliyev dat de Armeense inwoners van Nagorno-Karabach geïntegreerd zullen worden in de Azerbeidzjaanse maatschappij, met dezelfde (religieuze) vrijheden en rechten, zijn er nauwelijks Armeniërs die dit geloven. Gevreesd wordt voor etnische zuivering onder het nieuwe Azerbeidjaanse bestuur van de regio, zoals ook eerder zichtbaar is geweest bij de inname van Nachitsjevan. Ruben Vardanyan, een van de politieke kopstukken in Nagorno-Karabach, is opgepakt door Azerbeidzjaanse autoriteiten.
Ondanks dat Azerbeidzjan zijn zin leek te krijgen in de onderhandelingen met Armenië over de status van Nagorno-Karabakh, bleek de militaire optie toch niet van tafel te zijn. De maandenlange humanitaire blokkades en daaropvolgende militaire offensief door Azerbeidzjan tarten alle vormen van internationaal recht. Luis Moreno Ocampo, voormalig hoofdaanklager van het Internationaal Strafhof, noemde de acties van Azerbeidzjan daarom al etnische zuivering en zelfs een poging tot genocide. En zij die op dit moment ontheemd zijn, omdat hun verblijfplaats onbewoonbaar of onbereikbaar is geworden als gevolg van het Azerbeidzjaanse offensief, hebben bescherming nodig. Zij zijn op dit moment het meest kwetsbaar voor mogelijke wreedheden van Azerbeidzjaanse autoriteiten.
Volgende controverse ligt op de loer
Met de capitulatie van Nagorno-Karabach is een einde aan de conflictueuze relatie tussen de Armenië en Azerbeidzjan nog zeker niet in zicht. Het regime in Baku heeft de volgende claim op Armenië al gelegd. Azerbeidzjan en historische bondgenoot Turkije hebben hun wil uitgesproken voor een landcorridor tussen beiden, als onderdeel van de pan-Turkse agenda van Turkije. De Zangezur-corridor zal Armenië verder afsluiten van de buitenwereld – de grens met Iran zou namelijk afgesneden worden. Historie wijst uit dat na militair succes dictators en autocraten vaak alleen maar nieuwe claims leggen op gebieden. Het Aliyev-regime voert een systematische campagne van nationalistische propaganda en desinformatie, wat ervoor zorgt dat de spanningen in de regio niet snel zullen verminderen. De claim op de Zangezur-corridor is een inbreuk op de Armeense soevereiniteit – harde internationale druk vanuit het Westen zal nodig zijn om te voorkomen dat dit het volgende punt van conflict wordt. Uitspraken van het Internationaal Gerechtshof rondom Nagorno-Karabach hebben al laten zien dat het louter veroordelen van Azerbeidzjan onvoldoende is.
De rol van Rusland?
De relatie tussen Armenië en Rusland staat al een tijdje op scherp, zeker na de geuite onvrede over de ontoereikende bescherming van Nagorno-Karabach door Rusland, die toe moest zien op het vredesakkoord na de oorlog in 2020. Rusland ziet conflict tussen Azerbeidzjan en Armenië als een voorwendsel om zich paternalistisch op te stellen, en lijkt de banden met Baku sterk aangehaald te hebben. Nu Russische vredesbewaarders niet meer nodig zijn in Nagorno-Karabach, lijkt de invloed van het Kremlin ten aanzien van Yerevan verder af te nemen. Dit biedt de EU en Armenië de mogelijkheid om hun banden verder aan te halen – wat kan rekenen op brede steun onder de Armeense bevolking. Armenië kan zich lostrekken uit de greep van Rusland en een weg inslaan naar democratisering en samenwerking met het Westen.
Terwijl de etnische zuivering van Nagorno-Karabach zich voltrekt, is het van groot belang dat een volgende (humanitaire) crisis voorkomen wordt rondom de Zangezur-corridor. De EU dient zijn verantwoordelijkheid te nemen door een harde opstelling tegen Azerbeidzjan niet te schuwen. Het feit dat Azerbeidzjan sinds de inval in Oekraïne een alternatief vormt voor gas en olie uit Rusland, mag niet de aandacht afleiden van de lak die Azerbaijan heeft aan internationaal recht en respectvolle interstatelijke relaties. Het is tijd voor de EU om zich feller uit te spreken tegen Azerbeidzjan, te staan voor de Armeense soevereiniteit ten aanzien van de Zangezur-corridor en waar mogelijk druk te zetten op de bondgenoten van het regime-Aliyev.
