Genocide tegen de Oeigoeren: waar blijven de sancties?

Tussen de één en drie miljoen Oeigoeren worden momenteel gevangengehouden in Chinese concentratiekampen onder erbarmelijke omstandigheden. Zij ondergaan martelingen die het daglicht niet kunnen verdragen. Ook de miljoenen Oeigoeren buiten de kampen worden ernstig onderdrukt en lopen constant gevaar. En het houdt niet op bij de Chinese grenzen, want ook daarbuiten wordt de Oeigoerse diaspora constant in de gaten gehouden, onder andere in Nederland. Terwijl deze misdaad tegen de menselijkheid al jaren gaande is, zijn er amper landen die sancties hebben ingevoerd tegen de Chinese regering. Ook Nederland heeft tot op heden nog geen maatregelen getroffen.

Rivaliteit tussen Oeigoeren en Han Chinezen: het begin van het probleem

De Oeigoeren zijn een etnische minderheid in China met wortels die zeker 2000 jaar teruggaan. Ze wonen voornamelijk in de regio Xinjiang en hebben een bevolkingsaantal van ongeveer 12 miljoen. De meeste van hen zijn Islamitisch en spreken een taal die dichtbij het Turks staat. De economie van Xinjiang was lang gebaseerd op landbouw en dan met name katoen. Veel Oeigoeren werken dus op het land, maar ook in mijnen of fabrieken. Vanaf 1950 begonnen veel Han Chinezen, de etnische meerderheid in het land, te migreren naar Xinjiang. De economische verschillen tussen de twee groepen groeide enorm waardoor er onenigheid ontstond. Het resultaat van de jarenlange onderlinge spanning was dat er regelmatig gewelddadige aanvallen plaatsvonden. De Chinese overheid besloot dat de schuld hiervan bij de Oeigoeren lag en noemde hen terroristen. Dit werd het begin van jarenlange systematische onderdrukking, mensenrechtenschendingen en de recente concentratiekampen.

In de kampen: organen verwijderd uit levende mensen

In 2017 hoorden we voor het eerst over de concentratiekampen in China, waar de mensenrechten van de gevangenen onmiskenbaar worden geschonden. Zo mogen ze hun, veelal Islamitische, geloof niet meer belijden. Hoofddoeken, baarden en religieus vasten zijn allemaal verboden en de moslims worden verplicht om alcohol en varkensvlees te nuttigen. Maar hier blijft het niet bij. De Oeigoeren worden gedwongen om te werken onder erbarmelijke omstandigheden en maken producten die op de nationale en internationale markt worden verkocht. Deze producten bevatten soms zelfs lichaamsweefsel van de gevangenen. Zo heeft de Amerikaanse douane in 2020 een zending onderschept waarin haarstukken, zoals extensions, zaten, gemaakt van Oeigoers haar. Daarbovenop worden de gevangen gemarteld, verkracht, onvruchtbaar gemaakt en gehersenspoeld. En dat is nog niet alles. De meest lugubere informatie die naar buiten is gekomen is dat er organen worden verwijderd uit levende mensen om verhandeld te worden[1].

Vier jaar geleden werd er nog geschat dat het om duizenden mensen ging die gevangen werden gehouden. Ondertussen zijn dat er tussen de één en drie miljoen geworden. Volgens het Australian Strategic Policy Institute zijn er ongeveer 400 concentratiekampen en meer dan 60 waren nog in het proces om gebouwd te worden tussen juli 2019 en juli 2020, wat aanduidt dat de Chinese overheid nog niet van plan is te stoppen. Echter zijn zowel de getallen met betrekking tot gevangen en kampen moeilijk te verifiëren, omdat de Chinese overheid hier weinig over loslaat. Wat ze wel vertellen is dat de kampen enkel een plek van “heropvoeding” zijn, waar Oeigoeren vrijwillig heen zouden gaan. Dit wordt gedemonstreerd in propagandafilmpjes waar de “studenten” les krijgen in de Chinese taal en dansen en zingen. Toch weten we dat dit niet waar is. Satellietbeelden en verhalen van overlevenden bevestigen dat het hier gaat om de gruwelijke praktijken die eerder zijn beschreven. Ook Nederland weet al ruim 20 jaar af van de vorderingen in het systematisch onderdrukken, intimideren en uitroeien van de Oeigoeren in China.

Buiten de kampen: spionnen infiltreren gezinnen

Zo’n één op de tien Oeigoeren zit momenteel dus vast in een kamp. Echter, ook degenen die niet in concentratiekampen zitten worden systematisch onderdrukt en lopen gevaar. Zij mogen net als de anderen hun geloof niet meer belijden en zelfs moskeeën worden vernield. Bovendien wordt de bevolking in de gaten gehouden, onder andere door gezicht herkennende camera’s op straat en door het hacken van mobiele telefoons. Ook heeft de regering spionnen ingeschakeld die gezinnen infiltreren.

Chinese spionnen bij de Nederlandse IND

Het houdt niet op bij de Chinese grenzen. Ook de Oeigoeren die recentelijk of al jaren geleden gevlucht zijn naar andere landen worden gekweld en gechanteerd. Hun computers en telefoons worden gehackt en ze worden persoonlijk benaderd. Er wordt hen dan opgedragen om informatie over andere Oeigoeren door te spelen of om zich niet openlijk uit te spreken over wat er in China gebeurt. Als zij dit laatste toch doen, dan lopen achtergebleven familieleden gevaar om opgepakt, gemarteld of vermoord te worden. Ook voor de Nederlandse overheid is dit sowieso al vanaf 2011 geen ‘ver van mijn bed show’ meer. In dat jaar is ons land erachter gekomen dat er Chinese infiltranten bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zaten. Zij werkten als tolk tijdens de gesprekken die de IND voerde met Oeigoerse asielzoekers en speelden vervolgens alle informatie door naar de Chinese overheid.

Kamervragen al in 2001

Zoals al eerder benoemd, weet Nederland al zeker twee decennia over de onderdrukking van de Oeigoeren en andere minderheden in China. Zo stelden Kamerleden Hoekema en Ter Veer, van D66, al in 2001 Kamervragen aan destijds Minister van Buitenlandse Zaken Van Aartsen. De leden vroegen of de minister bekend was met het rapport van Amnesty International van datzelfde jaar[2], waarin stond dat onder andere Oeigoeren “nog steeds mishandeld en gemarteld” werden door de overheid en dit niet alleen voorkomt “bij onderzoek naar strafrechtelijke en politieke overtredingen”. Van Aartsen antwoordde hier inderdaad van op de hoogte te zijn en ook rapporten tot zijn beschikking te hebben van eerdere jaren, die lieten zien dat de mensenrechtenschendingen waren verergerd. Hij voegde hieraan toe dat Nederland, samen met de Europese Unie, de Verenigde Naties en NGO’s, dit al meerdere keren had opgebracht in China en hier ook voor zouden blijven pleiten tijdens onder andere bilaterale bezoeken. Nu, twintig jaar na dato, kunnen we toch wel concluderen dat dit geen enkel effect heeft gehad en de schendingen alleen nog maar erger zijn geworden, terug te zien in 21^e-eeuwse concentratiekampen met miljoenen onschuldige mensen.

Moties vanuit de Tweede Kamer

Het lijkt erop dat Nederlandse politici zich langzaam, en overigens veel te laat, beginnen te realiseren dat dit niet langer kan. In 2017 werden de eerste moties ingediend over dit onderwerp. Het was met name Tunahan Kuzu van DENK, die hierin het voortouw nam en Minister van Buitenlandse Zaken Zijlstra vroeg om zich te blijven inzetten voor de Oeigoeren. Door de jaren heen bleef Kuzu moties indienen. Zo vroeg hij de overheid recentelijk nog om sancties. Ook enkele andere Kamerleden begonnen de afgelopen twee jaar moties in te dienen, waaronder Sjoerd Sjoerdsma van de D66 en Lodewijk Asscher en Lilianne Ploumen van de PvdA. Asscher vroeg om een internationaal onderzoek en Sjoerdsma en Ploumen om sancties.

Waar blijven de sancties?

Nederland legt bijna nooit zelf sancties op, maar doet dit liever in een coalitie of vanuit de EU. Echter blijven Europese sancties voor nu ook nog uit. Dit komt natuurlijk doordat veel landen bang zijn voor de economische gevolgen wanneer zij een wereldmacht als China tegen zich keren. Toch trekt niet iedereen zich hier iets van aan. Zo heeft de Verenigde Staten, onder leiding van toenmalig president Donald Trump, de Chinese gruweldaden richting de Oeigoeren genocide genoemd en sancties ingevoerd, ondanks dreigingen vanuit de Chinese regering. Het land heeft een lijst opgesteld met 14 hoge Chinese functionarissen die de nationale veiligheidswetgeving hebben goedgekeurd. Deze functionarissen en hun directe familieleden mogen de VS niet meer in en hun Amerikaanse rekeningen zijn bevroren. Bovendien mogen Amerikaanse burgers geen contact met hen hebben of zaken met ze doen.

Nederland heeft tot nu toe pas twee echte stappen gezet, die overigens totaal niet in de buurt komen bij sancties. Zo is er in 2016 besloten om Oeigoerse asielzoekers meer bescherming te geven en minder snel uit te zetten. Ook heeft Nederland, samen met 38 andere landen, een internationaal statement uitgebracht, waarin China wordt aangedrongen om de mensenrechten van de Oeigoeren na te leven. Dit laatste heeft niet geholpen. In tegendeel zelfs, hebben 45 landen een tegenstatement uitbracht waarin zij het opnemen voor China.

Het demissionair kabinet was al een aantal weken achter gesloten deuren aan het bespreken óf en welke sancties zij kunnen invoeren. Helaas moeten we nu wachten op de formatie van de nieuwe regering voor een eventueel stappenplan, wat op zijn minst nog maanden zal duren. Gezien de schaal van mensenrechtenschendingen, het feit dat de Chinezen Oeigoerse Nederlanders intimideren én een Nederlands overheidsorgaan is geïnfiltreerd, zouden we niet moeten accepteren dat er tot op heden nog geen sancties zijn ingevoerd.

Door: Meriem Hammami

Bronnen: CNN, Washingtonpost, NBC, Amnesty, Chinatribunal, Britannica, BBC1, BBC2, BBC3, BBC4, Saveuighur, Economictimes, TweedeKamer1, TweedeKamer2, TweedeKamer3, TweedeKamer4, TweedeKamer5, TweedeKamer6, TweedeKamer7, Rijksoverheid, Volkskrant, Businessinsider, NYTimes, Thediplomat1, Thediplomat2, Reuters, HRW, Vluchtelingenwerk, Aljazeera, UN