NL 
EN 
Het Europees Hof van Justitie heeft in een langverwachte uitspraak de Europese Commissie in staat gesteld om miljarden euro’s te korten op lidstaten die democratische en rechtsstaatbeginselen schenden. De zaak is met name gericht op Polen en Hongarije, die de conditionaliteit van subsidies gedaagd hadden bij het Hof. De uitspraak vindt plaats binnen een breder debat in Brussel over hoe om te gaan met verschillende autoritaire machten die de Unie van zowel binnen als buitenaf betwisten.
De Commissie had in een eerder stadium al 36 miljard euro aan pandemie-gerelateerde fondsen voor Polen bevroren, en 7 miljard euro voor Hongarije. De uitspraak bevestigt dat deze mechanismen gebruikt mogen worden voor het volledige EU budget – dat 1800 miljard euro bedraagt tussen 2021-2027.
Verdere strijd met Brussel aannemelijk
Polen en Hongarije, lidstaten sinds 2004, hebben veel voordeel gehad van EU subsidies sinds toetreding. Recent werden beiden landen beticht van het ‘afglijden’ van democratische waarden. Met name de rechtspraak en vrije journalistiek worden in beide landen bedreigd door de machthebbende partijen. Hierdoor worden ze in toenemende mate gekenmerkt als ‘onvrije’ democratieën.
President Ursula von der Leyen reageerde direct: ‘De uitspraak van vandaag bevestigt dat we op de goede weg zijn.’’ Europese Parlementsleden hebben de Commissie al gevraagd om snel te handelen, met name omdat Hongarije verkiezingen heeft op 3 april aanstaande. Bronnen in Brussel hebben al aangegeven dat er mogelijk snel gehandeld zal worden betreffende Hongarije.
De regeringspartij in Hongarije, Fidesz, ziet de uitspraak als ‘’politieke wraak’’, gericht op het ‘’helpen van de oppositie’’. De Poolse viceminister van Justitie Kaleta reageerde door te zeggen dat ‘’Polen haar democratie dient te verdedigen tegen chantage, gericht op het wegnemen van het recht op zelfbeschikking’’. Beide landen hebben al gedreigd om Europese besluiten te blokkeren die unanimiteit onder lidstaten vereisen.
Ook buiten de EU wordt het gebruik van financiële middelen gewogen
De uitspraak vindt plaats tijdens hoge spanningen tussen de EU en Rusland, waarbij verschillende mogelijke financiële sancties worden gewogen om Russische agressie tegen Oekraïne te voorkomen. Daarnaast lekte er recent een document uit, waarin ambtenaren van de Unie het gebruik van financiële sancties in Bosnië-Herzegovina voorstellen. Deze zijn gericht op de Bosnisch-Servische leider Milorad Dodik. Deze leider van de Republika Srspka (RS) dreigt zijn regio af te splitsen van Bosnië-Herzegovina, wat een directe schending zou betekenen van het vredesakkoord van 1995. Een laatste controversiële zet van Dodik betekende de effectieve regionalisering van de Bosnische nationale rechtspraak in de RS. Dodik’s acties zorgen voor een gespannen klimaat richting de Bosnische verkiezingen, gepland in oktober van dit jaar. De voorgestelde sancties zullen worden bediscussieerd in een vergadering tussen ministers van buitenlandse zaken op 21 februari – Hongarije heeft al aangegeven de sancties niet te willen steunen.
Desalniettemin, het blijft twijfelachtig of de Commissie de politieke wil heeft om strenge financiële maatregelen in te voeren op autoritaire machten in en rondom de EU. Een politiek van ‘appeasement’ heeft de boventoon gevoerd de afgelopen jaren, vaak met de korte termijn ten doel stellende. Hierdoor zijn de centrale waarden van de Unie vaak achtergesteld. Heden ten dage is de barrière laag voor Orbán, Dodik, en anderen om revisionistische politiek te bedrijven – met name nu andere geopolitieke actoren invloed zoeken. Voor de EU is het gebruik van financiële middelen cruciaal in aantonen dat het bedreigen van haar beginselen niet zonder kosten zal zijn.
Bronnen:
Reuters II Euractiv I Euractiv II
Foto: Flickr
