NL 
EN 
Foto: Een Sahrawi met de vlag van de Sahrawi Arabische Democratische Republiek – Wikimedia Commons
Op 25 mei hebben dertig Britse parlementsleden, voornamelijk van de regerende Conservatieve Partij, de Britse regering opgeroepen om Marokko’s voorstel voor het bestuur van de Westelijke Sahara te steunen. Dit zogenaamde Marokkaanse autonomieplan, voorgesteld in 2006, biedt Rabat controle over nationale veiligheid en buitenlandse betrekkingen van de Westelijke Sahara, terwijl het de oorspronkelijke Sahrawi-bevolking beperkte autonomie geeft.
De Westelijke Sahara is een betwist gebied aan de Noord-Afrikaanse kust, dat grenst aan Marokko, Mauritanië en Algerije. Het gebied was tot 1975 een Spaanse kolonie. Na de terugtrekking van Spanje annexeerde Marokko een groot deel van de regio, wat leidde tot een langdurig conflict met het Polisario Front, een onafhankelijkheidsbeweging die streeft naar een onafhankelijke staat voor de Sahrawi-bevolking: de Sahrawi Arabische Democratische Republiek.
De Britse parlementsleden zien het Marokkaanse initiatief als een haalbare weg naar duurzame vrede en stabiliteit. Ze wijzen erop dat het plan al brede internationale steun heeft, onder meer van de Verenigde Staten, Frankrijk, Nederland en meer dan 80 andere landen wereldwijd. Deze landen beschouwen het plan als een pragmatische oplossing voor het conflict, dat al tientallen jaren voortduurt en de regionale stabiliteit beïnvloedt.
Onafhankelijkheid of integratie met Marokko?
Hoewel het Marokkaanse autonomieplan internationale steun geniet, blijft er aanzienlijke tegenstand bestaan die voortkomt uit de wens van veel Sahrawi voor volledige onafhankelijkheid. Van 1975 tot 1991 voerde het Polisario Front een gewapende strijd tegen de Marokkaanse aanwezigheid in de Westelijke Sahara. In 1991 werd onder toezicht van de Verenigde Naties een staakt-het-vuren ingesteld. Dit akkoord omvatte de belofte van een referendum waarin de bevolking van de Westelijke Sahara zou kiezen tussen onafhankelijkheid en integratie met Marokko, maar dit referendum is niet gehouden. Marokko verwerpt namelijk het houden van een stemming over zelfbeschikking waarbij onafhankelijkheid een optie is; het beschouwt de Westelijke Sahara als een integraal onderdeel van het koninkrijk. In 2020 laaiden de gevechten weer op en werd de wapenstilstand doorbroken.
Het Polisario Front eist nog steeds een referendum over zelfbeschikking, terwijl Marokko aandringt op zijn autonomieplan. Dit Marokkaanse autonomieplan is bedoeld om een einde te maken aan de spanningen door de regio zelfbestuur te geven onder Marokkaanse soevereiniteit. Critici, waaronder het Polisario Front en veel Sahrawi, vinden echter dat dit plan hun recht op zelfbeschikking ondermijnt. Zij dringen erop aan dat de Verenigde Naties zich houden aan hun belofte van een referendum over de toekomst van de Westelijke Sahara, dat tot op heden nog niet heeft plaatsgevonden.
Internationale reacties: spanningen worden verder aangewakkerd
In 2020 erkende de Verenigde Staten, onder leiding van president Donald Trump, de Marokkaanse aanspraak op de Westelijke Sahara. Deze erkenning was onderdeel van een bredere diplomatieke deal waarbij Marokko instemde met de normalisatie van de betrekkingen met Israël. Deze stap markeerde een belangrijke verschuiving in het Amerikaanse buitenlands beleid en werd gezien als een strategische overwinning voor Marokko, aangezien het de eerste grote Westerse macht was die Rabat’s soevereiniteit over het betwiste gebied erkende.
Israël heeft in 2023 de Westelijke Sahara erkend als Marokkaans grondgebied, waarmee het het tweede land werd na de Verenigde Staten dat de omstreden annexatie door Marokko rechtvaardigt. Israël overweegt zelfs een consulaat te openen in Dakhla, een stad in het zuiden van de Westelijke Sahara. Deze diplomatieke erkenning door Israël wordt gezien als een verdere versterking van de banden tussen de twee landen, die al verbeterd waren sinds de normalisatieovereenkomst van 2020.
Deze controversiële erkenningen hebben de spanningen in de regio verder aangewakkerd, vooral met Algerije, dat het Polisario Front steunt en tegen Marokkaanse heerschappij in de Westelijke Sahara is. De kwestie blijft een belangrijk obstakel voor de regionale stabiliteit en de diplomatieke betrekkingen tussen de betrokken landen.
De op één na langst bestaande vluchtelingensituatie ter wereld
Door de spanningen is de humanitaire situatie in de Westelijke Sahara zorgwekkend. Veel Sahrawi leven onder zware Marokkaanse repressie in het bezette gebied of in vluchtelingenkampen in Algerije. Algerije biedt al 50 jaar onderdak aan Sahrawi-vluchtelingen en is daarmee de op één na langst bestaande vluchtelingensituatie ter wereld. Geschat wordt dat 173.600 mensen in vijf vluchtelingenkampen humanitaire hulp nodig hebben. Deze Sahrawi-vluchtelingen leven in kampen nabij de stad Tindouf in West-Algerije, een gebied gekenmerkt door temperaturen die kunnen oplopen tot boven de 50 graden Celsius en zeer weinig neerslag. De barre en geïsoleerde woestijn, met frequente zandstormen, beperkt hun mogelijkheden om in hun levensonderhoud te voorzien en vermindert hun economische kansen.
Human Rights Watch meldt dat de Marokkaanse autoriteiten mensenrechten- en onafhankelijkheidsactivisten in de Westelijke Sahara onderdrukken door middel van intimidatie, surveillance en in bepaalde gevallen langdurige opsluiting na oneerlijke rechtszaken.
Een roep om respect voor zelfbeschikking
De brief van de Britse parlementsleden zet steun achter een plan dat door velen wordt gezien als een schending van fundamentele rechten en internationale afspraken. Het Marokkaanse autonomieplan is een manier om de controle over de Westelijke Sahara te legitimeren zonder de oorspronkelijke bevolking hun recht op zelfbeschikking te geven. Bovendien negeert de oproep van de Britse parlementsleden de resoluties van de Verenigde Naties die aandringen op een referendum over de toekomst van de regio.
Om een duurzame oplossing te bereiken, is het essentieel dat het recht op zelfbeschikking van de Sahrawi-bevolking wordt gerespecteerd. Dit houdt in dat de internationale gemeenschap druk moet blijven uitoefenen op alle betrokken partijen om de beloften van eerdere VN-resoluties na te komen en een eerlijk referendum mogelijk te maken. Alleen door de stem van de Sahrawi-bevolking te respecteren en hen actief te betrekken bij het vredesproces kan er een oplossing worden gevonden die recht doet aan alle betrokken partijen en die een einde maakt aan het langdurige conflict in de Westelijke Sahara.
