De voortdurende strijd voor vrouwenrechten in Afghanistan

Foto: Afghaanse vrouwen spreken bij de VN: “Geef ons een plaats aan tafel.” – Flickr

Vandaag, 8 maart, vieren we Internationale Vrouwendag: een dag waarop we de bijdragen en prestaties van vrouwen eren, hun recht op gendergelijkheid benadrukken en reflecteren op de uitdagingen waarmee ze worden geconfronteerd. Terwijl de wereld stilstaat bij de geboekte vooruitgang en de weg die nog te gaan is, richten we ons op Afghanistan, een land dat worstelt met een ernstige achteruitgang op het gebied van vrouwenrechten. Sinds de heropstanding van de Taliban in 2021 zijn Afghaanse vrouwen het slachtoffer van een meedogenloze aanval op hun fundamentele vrijheden. Ze hebben geen toegang meer tot onderwijs na de zesde klas (12/13 jaar oud), mogen niet meer naar parken en sportscholen en mogen niet werken buiten de gezondheidszorg en het onderwijs. 

Ondanks de aanvankelijke wereldwijde solidariteit is de media-aandacht voor de benarde situatie van Afghaanse vrouwen de afgelopen maanden afgenomen, terwijl hun situatie blijft verslechteren. In een rapport van de Verenigde Naties dat op 16 februari 2024 werd uitgebracht, wordt gewezen op toenemende intimidatie, angst voor willekeurige arrestaties en de normalisering van ondergeschiktheid op basis van geslacht binnen de Afghaanse samenleving. FMS sprak met vrouwenrechtenactiviste Husna Jalal om meer te weten te komen over de huidige situatie van vrouwenrechten in Afghanistan.

Toenemende escalatie van vrouwenrechten

In de nasleep van de val van Kabul voerden de Taliban snel een reeks onderdrukkende maatregelen in tegen vrouwen en meisjes. Van de 80 edicten die de Taliban in de eerste twee jaar na hun machtsovername hebben uitgevaardigd, zijn er 54 specifiek gericht tegen de rechten en vrijheden van vrouwen en meisjes. Jalal benadrukte de ernst van de situatie: “We leven in 2024 en Afghanistan is het enige land waar onderwijs voor meisjes verboden is. Stel je voor dat je een meisje bent in Afghanistan, wat voor leven kun je dan hebben?” “Met de dag verliezen meisjes hun hoop,” voegde ze eraan toe.

Jalal besprak ook de invloed van de verder verslechterende geestelijke gezondheid van Afghaanse vrouwen: “Er is nu een mentale gezondheid crisis, de situatie is erg slecht.” “Het aantal gedwongen huwelijken is toegenomen, net als het aantal zelfmoorden, en ook het aantal intern ontheemde gezinnen,” legt ze uit. Onderzoek van de VN in 2023 leidde tot dezelfde conclusie en toonde aan dat Afghaanse vrouwen lijden aan psychologische problemen zoals depressie, verlies van hoop en motivatie, angst, agressie, steeds meer isolationistisch gedrag en zelfmoordgedachten als gevolg van de beperkingen die het Taliban-regime hen oplegt.

Opgelegde democratie

Jalal wijst ook op het belang van de aanpak van de crisis in Afghanistan door de internationale gemeenschap. Ze wijst op de mislukte interventies in het verleden en benadrukt het belang van echte Afghaanse vertegenwoordiging bij het uitstippelen van de toekomst van de natie. Het van buitenaf opleggen van ideologieën, zo stelt ze, heeft de vooruitgang naar duurzame oplossingen voor democratie in Afghanistan alleen maar belemmerd. 

Na de aanslagen van 11 september 2001 hebben de Verenigde Staten, samen met hun bondgenoten, militair ingegrepen in Afghanistan en het Taliban-regime verdreven. Onder druk van de VS en andere mogendheden werd een overeenkomst gesloten tussen de Verenigde Naties en verschillende Afghaanse facties, waaronder vertegenwoordigers van verschillende etnische groepen en politieke achtergronden, om te onderhandelen over een politiek kader voor de toekomst van het land. Dit was het Verdrag van Bonn, dat in december 2001 werd ondertekend en een cruciale rol speelde bij het vormgeven van het politieke landschap van Afghanistan na de Taliban. De Verenigde Staten handhaafden hun militaire aanwezigheid in Afghanistan na de invasie en streefden naar democratisering van Afghanistan. Ze stelden een gecentraliseerd presidentieel systeem in, maar het parlement had onvoldoende gezag om effectief toezicht te houden op de president. Onder dit systeem kreeg de president de macht om alle provinciale gouverneurs te benoemen. Het is ook belangrijk om te benoemen dat de Bush regering geen transparant proces voor de Afghanen mogelijk maakte om hun eerste president na de Taliban democratisch te kiezen. In plaats daarvan selecteerde ze Hamid Karzai via het Verdrag van Bonn voor de functie en oefende ze druk uit op de Afghanen om deze beslissing te steunen. “Het Westen bracht democratie naar Afghanistan, de democratie werd van buitenaf gebracht, dus daarom hebben de mensen in Afghanistan het nooit geaccepteerd,” stelt Jalal.

De ineenstorting van de Afghaanse regering en het leger in 2021 was weliswaar schokkend, maar niet onverwacht. De problemen begonnen al lang voordat president Joe Biden besloot troepen terug te trekken. Zijn voorganger, Donald Trump, sloot in februari 2020 een deal met de Taliban. Deze deal stelde een datum vast voor het vertrek van de VS in 2021 en drong niet aan op een vredesakkoord tussen Afghanen. Afghaanse soldaten en leiders verloren de hoop en gesprekken om de politieke zaken te regelen waren nooit een prioriteit tijdens de oorlog. In plaats daarvan lag de focus op militaire doelen op de korte termijn. Deze aanpak ging voorbij aan het feit dat er in wezen twee Afghanistans waren, aangezien de Taliban de controle hadden over het grootste deel van de plattelandsgebieden.

Hoop voor de toekomst

Jalal blijft zich resoluut inzetten voor bewustwording via sociale media en andere platforms. “Ik realiseerde me dat ik mijn eigen stem moest gebruiken, op sociale media en andere platforms, om het bewustzijn over de situatie van vrouwen in Afghanistan te vergroten.” Ze werkt voor organisaties zoals de Young Afghan Women’s Movement, die online onderwijs en ondersteuning biedt. Ondanks de toenemende uitdagingen, zegt Husna dat Afghaanse vrouwen weigeren de hoop op te geven: “Deze vrouwen verliezen hun hoop niet, zij zijn de toekomst van Afghanistan.”

Nu de wereld Internationale Vrouwendag viert, vraagt de zorgwekkende situatie van Afghaanse vrouwen om dringende aandacht en actie. De internationale gemeenschap moet aandacht besteden aan hun oproepen, hun stemmen versterken en hard werken om ervoor te zorgen dat Afghaanse vrouwen niet worden vergeten in het streven naar een rechtvaardigere en rechtvaardigere wereld.