NL 
EN 
Bron: Getty Images
Toen ik op 13 mei aankwam in Belgrado, voelde ik meteen dat we op een bijzonder moment in het land waren. Samen met een delegatie van 11 personen reisde ik namens Friends of the Western Balkans (FoWB) en Foundation Max van der Stoel (FMS) naar Servië, om met eigen ogen te zien wat daar gaande is. Ik ben zelf student en stagiair bij FMS en vond het bijzonder om op deze manier in contact te komen met activisten van mijn eigen leeftijd, die onder moeilijke omstandigheden opkomen voor democratie en rechtvaardigheid. We gingen om te luisteren en te leren over de massale studentenprotesten, de politieke druk en de beweging die door het hele land groeit. Ik wist dat we in een politiek roerige periode zouden aankomen, maar wat ik meemaakte, raakte me veel dieper dan ik had verwacht.
Na aankomst in Belgrado reden we direct door naar Novi Sad, het kloppende hart van de protestbeweging. Diezelfde avond waren we getuige van een indrukwekkend protest. Op dertig plekken in de stad werd om precies 18:00 uur het verkeer stilgelegd, zestien minuten lang, ter nagedachtenis aan de zestien mensen die omkwamen bij de instorting van het treinstation. Wij stonden bij een kruispunt waar mensen met fluitjes, toeters en borden samenkwamen. Er was politie, maar die bleef op afstand. Even voelde het alsof de hele stad samen ademhield. Dat moment – stil en luid tegelijk – gaf me een eerste, rauw inzicht in wat hier op het spel staat.
Moed en solidariteit op straat
De twee dagen dat we er waren spraken we met studenten, journalisten, politici en activisten. Een belangrijk terugkerend thema wat mij opviel in deze gesprekken waren de moed en toewijding van de activisten en studenten, die ondanks grote risico’s zich blijven mobiliseren. Arrestaties, intimidatie en zelfs fysiek geweld vormen een reëel gevaar voor demonstranten. Zo zitten zes politieke gevangenen al meer dan zestig dagen vast onder zeer slechte omstandigheden: overvolle cellen, bedwantsen, nauwelijks bezoek en gedwongen blootstelling aan propaganda-tv. Deze behandeling is onacceptabel en vormt een ernstige schending van fundamentele mensenrechten. Het was geen ver-van-mijn-bed-verhaal meer. Als student voelde ik een verbondenheid met de jongeren die hun toekomst opeisen, ondanks arrestaties en intimidatie. Hun moed zette me aan het denken: hoe ver zou ik zelf durven gaan?
Wat me hoop gaf, was hoe breed gedragen de beweging is. Studenten weten verschillende gemeenschappen te verbinden, ook in een land dat historisch verdeeld is. Zo hoorden we over acties waarbij studenten uit het overwegend islamitische Novi Pazar tijdens Pasen de protesten in Belgrado overnamen, zodat hun christelijke medestudenten naar huis konden. Zulke gebaren laten zien dat het hier niet alleen gaat om politiek, maar om iets groters, een gedeelde roep om verzoening en verandering.
Tegelijkertijd is het zorgwekkend hoe de regering probeert grip te krijgen op universiteiten. In gesprekken met professoren werd duidelijk dat zij zwaar onder druk staan: inspecties, bezuinigingen en sommigen krijgen nog maar 12% van hun salaris. Universiteiten worden beschouwd als de laatste verdedigingslinie voor de democratie in Servië en hun positie verdient onze aandacht en steun. De studentenbeweging leunt sterk op de universiteiten als organisatieplatform, waardoor hun bescherming essentieel is voor de toekomst van de demonstraties.
Studenten en universiteiten als ruggengraat van de beweging
Wat me het meest is bijgebleven, zijn de ontmoetingen met studenten in Novi Sad en Belgrado. In Novi Sad spraken we na het protest met een student die uitlegde hoe hun ‘plenums’ werken. Elk faculteitsplenum stuurt een delegatie naar een groter universitair plenum, waardoor beslissingen op een gestructureerde manier worden genomen. Dit horizontale en direct democratische model vond ik bijzonder, het laat niet alleen zien hoe serieus ze het nemen maar het draagt ook bij aan de legitimiteit van de protesten.
In Belgrado spraken we met een groep jonge studenten die ondanks alles doorgaan. Hun vasthoudendheid is indrukwekkend. Stap voor stap bouwen ze aan een beweging die niet alleen breed gedragen wordt, maar ook diep geworteld is in maatschappelijke bewustwording en rechtvaardigheid. Wat ze doen is niet makkelijk, maar ze weten dat verandering anders nooit zal komen. De kracht waarmee zij zich organiseren en mobiliseren is inspirerend en een voorbeeld waar wij in Nederland nog veel van kunnen leren.
Deze reis heeft me geraakt. Niet alleen omdat ik meer leerde over de politieke situatie in Servië, maar vooral door de mensen die ik ontmoette. Jongeren die, net als ik, studeren, nadenken over de toekomst, maar ondertussen dagelijks moeten strijden voor rechten die voor mij vanzelfsprekend zijn. Hun veerkracht verdient onze steun en hun verhalen onze aandacht.
