NL 
EN 
“The question we do not know the answer to is: does leadership change also means a regime transition?” De recente gebeurtenissen in Zimbabwe kunnen een ‘turning point’ betekenen voor heel zuidelijk Afrika. Maar is de leiderschapswissel van Robert Mugabe naar Emmerson Mnangagwa daarvoor genoeg? Op donderdag 1 maart vond in het African Studies Centre (ASC) op de Universiteit Leiden een drukbezocht evenement genaamd “A new era? Understanding Zimbabwe’s transition” plaats, waar deze vraag onder toeziend oog van een geïnteresseerd publiek en gespecialiseerd panel werd besproken. De directeur van het ASC Jan Bart Gewald trapte de meeting af met een persoonlijk verhaal over zijn eigen ervaring en affiniteit met Zimbabwe. Hij noemt de recente gebeurtenissen van november 2017, als jongen opgegroeid in de jaren 60 van crimineel Rhodesië “close to his heart”.
Het eerste en ook meteen het meest boeiende deel van de bespreking was dat van de Zimbabwaanse politicoloog professor Eldred Masunungure. Op een zeer beeldende manier gaf hij zowel zijn mening op de recente ontwikkelingen, als op ontwikkelingen die nog zullen volgen. Voor hij begon zei hij: “I’m not here as a war collaborator but as professor Political Science”. Dat gezegd hebbende ving hij aan met zijn bespreking en sprak hij zijn zorgen uit over de onzekerheid na de coup in november. De ‘coup’ of zoals de professor het zelf liever noemt ‘the military assistent of intervention’ heeft veel losgemaakt onder de bevolking. Sinds 1980 is het de ZANU partij die de macht heeft en maar weinig tegenstand krijgt van de oppositie. “The opposition has no plan of action”, aldus de professor. Dat het leger in Zimbabwe zeer populair is bewijzen de demonstraties en ‘solidarity marches’ naar aanleiding van de staatsgreep.
“a broken society, broken economy, a broken everything”
Of Mnangagwa het volk de verandering kan geven waar zij op hoopt, is de vraag. Mugabe’s ‘long life allay’ zoals professor Eldred Mnangagwa noemt vertoont nu al ander gedrag dan wat we voor 17 november van hem gewend waren. “He preferes to be feared than loved” is hoe professor Eldred de nieuwe Zimbabwaanse president omschrijft. Ondanks de twijfels over zijn oprechtheid spreekt de professor wel van een belangrijke keuze van Mnangagwa om veranderingen door te voeren in de economie in plaats van de politiek. De verkiezingen zullen geen ‘gamechanger’ zijn maar de economie kan dat wel.
Maar ook de populariteit en support voor het leger is in een paar maanden tijd snel afgenomen. Het volk is teleurgesteld. Toch is deze teleurstelling volgens de professor niet eerlijk. Een land met “a broken society, broken economy, a broken everyhing” is moeilijk om in 3 maanden te herstellen. De professor spreekt tot de verbeelding wanneer hij de situatie vergelijkt met het China na Mao Zedong of het onveranderde Cuba. De vraag waar het nieuwe regime voor staat, zullen de verkiezingen van juli dit jaar uit moeten maken.
De noodzaak van samenwerkende instanties
De corruptie is volgens de professor Zimbabwe’s grootste probleem. Het is volgens hem zaak dat alle internationale organisaties nu gaan samenwerken om ervoor te zorgen dat de verkiezingen transparant en eerlijk zullen verlopen en dat de ‘civil society’ beschermd wordt. Volgens de professor zijn er genoeg aanwijzingen dat de overheid van Zimbabwe hier iets aan wil doen, maar hun daden zijn op dit moment nog minder groot dan hun woorden.
De middag werd afgesloten met een panelgesprek en vragen uit de zaal. In het panel namen plaats: Judith Sargentini, GroenLinks lid van het Europees Parlement, Emma Beelaerts van Blokland, de desk officer van Zimbabwe bij het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken en Hugo Knoppert, coördinator van het Zimbabwe Europe Network (ZEN), een netwerk van meer dan 25 Europese ’ngo’s die werkzaam zijn in Zimbabwe. Het panelgesprek kwam helaas wat politiek correct maar warrig over. Het ging over de ‘wait and see’ approach van Nederland ten opzichte van Zimbabwe en hoe Nederland waarschijnlijk vooral Europa zal volgen.
Stellen de Zimbabwanen zelf een ‘revolutie’ uit?
Bij gebrek aan vragen van vrouwen uit de zaal besloot ik mijn eigen ervaring in Zimbabwe te gebruiken om de professor een vraag te stellen. Ik vroeg me af in hoeverre de Zimbabwanen zelf verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor het uitstellen van een ‘revolutie’ in het land. Professor Eldred reageerde hierop dat Zimbabwanen inderdaad meer passief dan actief zijn en zij vaak individueel reageren op een collectief probleem, maar dat ze in zekere zin ook niet werden toegestaan uit angst om de straat op te gaan. In de tijd dat ik in een buitenwijk van Harare woonde heb ik deze angst ook gevoeld. Ik hoop dat de recente gebeurtenissen ervoor hebben gezorgd dat er opener over de politiek kan worden gesproken. De Q&A met het publiek verschoof daarna al snel naar de recente gebeurtenissen rondom de nieuwe president van Zuid-Afrika Ramaphosa. Ook over Ramaphosa bestaan er twijfels. De tijd zal het leren of er echt verandering in Zimbabwe zal komen. De beloofde verkiezingen in juli zullen ons hier meer over vertellen.
Door: Hannah Deelstra
Foto: Flickr
