NL 
EN 
Foto: Khartoem voor het uitbreken van het conflict – Wikimedia Commons
Op 15 april 2023 is er grote paniek in Khartoem, de hoofdstad van Sudan. Gewapende mannen bestormen de stad en tienduizenden mensen moeten gedwongen hun huis verlaten. Wat volgt is een langdurige strijd tussen aan de ene kant het Sudanese regeringsleger (SAF), onder leiding van president Abdel al-Burhan en aan de andere kant de Rapid Armed Forces (RSF) onder leiding van Mohammad Hamdan Dalgo, beter bekend als ‘Hemedti’. Khartoem is grotendeels ingenomen door de strijders van de RSF. Vlak voor kerst wordt ook het tot dan toe relatief rustige Wad Medani ingenomen, de derde stad van het land. Door het conflict zijn meer dan 7,5 miljoen mensen op de vlucht geslagen en meer dan 12.000 mensen gedood. Ook worden beide partijen door de VN beschuldigd van het plegen van wrede misdaden tegen de Sudanese bevolking. Volgens experts is het conflict door de steeds verder oplaaiende strijd een zeer verwoestende burgeroorlog geworden. Ondanks dat het conflict nu al meer dan 10 maanden duurt en het een van de grootste humanitaire rampen op dit moment is, krijgt het maar weinig aandacht in de Westerse (Europese) media.
Oorsprong van het conflict
De wortels van het huidige conflict zijn terug te leiden naar de Sudanese revolutie van 2018. Destijds gingen er duizenden mensen de straat op om te demonstreren tegen het bestuur van autoritair leider Omar al-Bashir. Al-Bashir regeerde dertig jaar met harde hand over Sudan en is door het Internationaal Strafhof in Den Haag aangeklaagd voor verschillende mensenrechtenschendingen en het plegen van oorlogsmisdaden. Na massale protesten werd al-Bashir in 2019 afgezet. Een overgangsregering bestaande uit burgers en militairen werd aangesteld om te zorgen voor een democratische transitie. In 2021 werd deze overgangsregering echter afgezet. De huidige president al-Burhan werd door middel van een staatsgreep en met behulp van het Sudanese leger president. Om dit presidentschap aan te kunnen gaan sloot hij een bondgenootschap met de eerdergenoemde Hemedti, leider van de RSF. De RSF is een invloedrijke organisatie op militair en economisch gebied.
RSF
In oktober 2021 werd in een overeenkomst tussen de SAF en RSF afgesproken dat de RSF zou integreren in het Sudanese leger. Hier ontstond wrijving: terwijl al-Burhan eiste dat deze samenvoeging binnen twee jaar zou worden afgerond, stond Hemedti erop dat hiervoor een periode van 10 jaar zou worden uitgetrokken. Hierbij is het belangrijk om te weten dat de RSF zich onder het regime van al-Bashir had ontwikkeld tot een belangrijke machtsfactor in Sudan. De RSF werd door al-Bashir gebruikt als privéleger en door hem ingezet in de regio Darfur om daar het lokale conflicten en opstanden neer te slaan. De RSF was in 2003 verantwoordelijk voor een omvangrijke genocide toen door hen meer dan 300.000 mensen werden vermoord in de regio Darfur. Daarnaast kreeg de RSF taken toegewezen van al-Bashir die normaal gesproken worden vervuld door de overheid. Hierbij moet je denken aan het uitvoeren van grenscontroles, het handenhaven van de rule of law en het innen van belasting. Zo werd de RSF een enorm machtige organisatie. De samenwerking tussen al-Burhan en Hemedti klapte en de gewelddadigheden begonnen. Uiteindelijk lukte het de RSF om het regeringsleger onder leiding van al-Burhan grotendeels te verdrijven uit Khartoem en andere delen van Sudan. Experts zien de RSF echter niet enkel als een etnische militie, maar als een hybride vorm van een organisatie die tegelijkertijd een militie, een onderneming en een huurlingenleger is.
Goud
Een belangrijke inkomstenbron voor de RSF, maar ook voor de Sudanese overheid, is het delven van goud. Sudan is de derde grootste goudproducent op het Afrikaanse continent. Een aanzienlijk deel van de miljarden aan goud die jaarlijks worden gewonnen, wordt verhandeld op de zwarte markt. Onder andere Rusland en de Verenigde Arabische Emiraten zijn belangrijke spelers in deze illegale handel. Hemedti en zijn broers bezitten enkele grote goudmijnen in Sudan. Zij hebben deze cadeau gekregen van al-Bashir in ruil voor hun loyaliteit tijdens zijn regime. Ook het SAF heeft goudmijnen in handen. Beide groepen gebruiken goud om relaties aan te gaan buitenlandse spelers. Het controleren van deze waardevolle bodemschatten is dan ook een belangrijke drijfveer in het conflict.
Mensenrechtenschendingen
De prijs die inwoners van Sudan hiervoor betalen is echter hoog. Meer dan zeven miljoen mensen zijn op de vlucht en veertien miljoen kinderen gaan niet meer naar school. Het conflict speelt zich bovendien niet alleen af in Khartoum en Darfur. In de afgelopen maanden heeft het conflict zich verder uitgebreid en zijn provincies die voorheen als relatief veilig werden bestempeld nu geen veilige plek meer voor vluchtelingen. Het SAF zou burgers moeten beschermen, maar in de praktijk hebben zij zich bijna exclusief toegelegd op het beveiligen van hun eigen militaire infrastructuur. Het beschermen van burgers lijkt voor hen geen hoofdzaak te zijn. Zowel de RSF als het SAF zijn beschuldigd van het schenden van mensenrechten door de VN. De gruwelijke verklaringen van slachtoffers waarin gesproken wordt over marteling, seksueel geweld en afpersing laten zien hoe nijpend de situatie is. Ook de doelgerichte aanvallen op verschillende etnische groepen zijn zeer problematisch.
Vredesonderhandelingen
Een staakt-het-vuren lijkt inmiddels ver weg. Vredesonderhandelingen in Jeddah in mei 2023, die werden georganiseerd door Saudi-Arabië en de Verenigde Staten, zorgden voor een kort staakt-het-vuren, maar de gevechten begonnen weer snel. Nieuwe onderhandelingen in oktober en november 2023 klapten eveneens. Ook bemiddelingspogingen van de Afrikaanse Unie en het samenwerkingsverband van landen in de Hoorn van Afrika, de Intergovernmental Authority on Development (IGAD) hebben niet tot een doorbraak geleid. Op 18 januari zal de IGAD opnieuw bij elkaar komen om het conflict te bespreken, al-Burhan heeft de uitnodiging voor deze bijeenkomst echter afgeslagen. Hij vindt het conflict een binnenlandse aangelegenheid waar landen in de regio zich niet mee moeten bemoeien. Nu het conflict zich steeds verder verspreid over Sudan en de positie van de SAF verzwakt, worden steeds meer burgers getroffen door het conflict. Verdere uitbreiding van het conflict zal niet alleen voor Sudan desastreus zijn, maar ook voor omliggende landen als Tsjaad en Ethiopië, waar het afgelopen tijd al erg onrustig is. Steeds meer internationale partijen als Egypte, de Verenigde Arabische Emiraten en omliggende buurlanden hebben zich inmiddels in het conflict gemengd.
Met een burgeroorlog die al 10 maanden duurt, meer dan zeven miljoen mensen ontheemd heeft en duizenden doden tot gevolg heeft gehad, is het nu van cruciaal belang dat alle betrokken partijen opnieuw de dialoog aangaan om verder menselijke leed te voorkomen. Hierbij moet de internationale gemeenschap haar inspanningen intensiveren en een gezamenlijke inzet tonen om een duurzame vrede tot stand te brengen.
