NL 
EN 
Droogte bij Agadir, Marokko (Foto: WikiMedia Commons)
In het Midden-Oosten en Noord-Afrika (MENA) is klimaatverandering in toenemende mate zichtbaar. De zorgen zijn groot voor de sociaal-politieke gevolgen van droogte, gebrekkige voedsel- en watervoorzieningen en extreme weersomstandigheden.
Afgelopen maand waarschuwde het Iraakse ministerie van Waterbronnen dat het op een na grootste meer in Irak, het Razzaza meer, op het punt staat van opdrogen. Het meer is een belangrijke bron van levensonderhoud in Irak – honderden vissersfamilies zijn afhankelijk van de vangsten uit het water. Droogte, genegeerde infrastructuur en gebouwde dammen in Iran en Turkije zorgen er nu voor dat er voornamelijk dode vissen zichtbaar zijn rondom het opgedroogde meer.
Ondertussen waarschuwde de Marokkaanse overheid voor de zwaarste droogte in decennia in het land. De regenval in Marokko is 64% minder dan het gemiddelde – gezien als ‘catastrofaal’ voor de nationale agrarische industrie. “Dit is Marokko’s zwaarste droogte in dertig jaar. Reserves van grondwater zijn bijna uitgeput in sommige agrarische regio’s zoals Souss’’, zo zei klimaatexpert Mohamed Benabou.
In het gehele MENA was de zomer van 2021 een van de heetste ooit, met temperaturen tot vijftig graden Celsius in verschillende gebieden.
Grote zorgen voor de komende decennia
Hoewel de MENA verantwoordelijk is voor 3% van de totale uitstoot wereldwijd sinds 1850, is het een van de regio’s waar klimaatverandering het meest voelbaar zal worden in de komende decennia. De verwachting is dat de temperatuur zal stijgen met 2 tot 2,7 graden tussen 2040 en 2059 – en in sommige regio’s tot wel 3,3 graden. Voor de droge woestijngebieden in de MENA zal deze temperatuurstijging dramatisch kunnen uitpakken als er geen grote beleidsveranderingen plaatsvinden – zowel in de MENA als bij de grote vervuilers wereldwijd.
Een rapport door het EU Institute of Security Studies (EUISS) schetst een dramatisch beeld voor verschillende landen in de regio. Adjunct-directeur Florence Gaub van het instituut verteld dat “we al weten dat in Tunesië in 2030 er onvoldoende water zal zijn om de bevolking adequaat te bevoorraden, ook als de huidige temperatuurstijging niet doorzet.” Ook in Syrië en Irak zijn er enorme zorgen over de toenemende droogte voor de voedsel- en waterzekerheid voor de door conflict geraakte bevolking.
In de gehele regio is er echter nog veel potentieel in het mitigeren van de temperatuurstijging. Betere omgang met waterverbruik in de agrarische sector, het investeren in waterontzilting en gebruik van zonne-energie liggen hierbij voor de hand. Verschillende kapitaalkrachtige landen hebben al toegezegd om hierin te gaan investeren.
Sociale onzekerheid
De onzekerheid die gepaard gaat met de verandering van het klimaat kan leiden tot grote sociale onzekerheid, zo waarschuwen verschillende instanties. “Conflict (door klimaatverandering) zal waarschijnlijk toenemen. Er is geen tijd te verliezen. We moeten duurzame oplossingen vinden die water en voedsel garanderen voor toekomstige generaties”, zo zei Gerry Garvey van de Deense Vluchtelingenraad.
Door klimaatverandering migreren mensen veelal van landelijke gebieden naar de stad, waar de problematiek van werkloosheid en armoede al groot is. De Arabische Lente in 2011 heeft al eerder laten zien dat de jonge bevolking in de MENA in staat is om grote protesten te ontketenen in tijden van werkloosheid, recessie en voedselonzekerheid. Voorafgaand aan de Arabische Lente, ervoer Syrië een van de grootste droogtes in honderd jaar. De gewelddadige reactie van President Assad op de verarmde bevolking leidde tot de inmiddels bekende, dramatische gevolgen. Een overheid dat niet adaptief is voor het gevaar van klimaatverandering riskeert grote sociale onzekerheid.
Watervervuiling
Ook de kwaliteit van water wordt hevig aangetast door de toenemende droogte. De verontreinigende stoffen in rivieren en waterreservoirs nemen toe – dit is een existentieel gevaar voor bevolkingen in de regio. In Irak, “het land tussen de twee rivieren”, zijn de Eufraat en de Tigris in toenemende mate opgedroogd en vervuild. Terwijl in Basra, zuid-Irak, de olie-export op volle toeren draait, is de stad al jarenlang het decor van grote protesten door de wanhopige bevolking – zij zijn compleet verarmd en ontnomen van basale water- en voedselvoorzieningen. Het contrast kan niet groter zijn.
Het is cruciaal dat de historische vervuilers wereldwijd de verantwoordelijkheid nemen in het ondersteunen van de regio’s in de MENA die het meest getroffen zullen worden door klimaatverandering. In onze studie Climate justice: African perspectives & EU policies doen we hiervoor een aantal aanbevelingen.
Bronnen: Reuters I Reuters II DW I DW II EUISS
Foto: WikiMedia Commons
