NL 
EN 
Vermeende spionnen en terroristen worden in Rusland steeds strenger bestraft. Folter wordt gebruikt om onwillige verdachten tot bekentenissen te dwingen. Ibrahim Orudzhev studeerde voor vertaler Engels en Frans aan de universiteit van Belgorod niet ver van de grens met Oekraïne. Tijdens een verblijf in zijn geboorteplaats Moskou werd hij opgepakt door de politie. Hij zou in opdracht van het Oekraïense leger een terroristische aanslag hebben voorbereid. In oktober werd de inmiddels 23-jarige veroordeeld tot 16 jaar gevangenisstraf. Op 2 november volgde een opname in de overheidslijst van terroristen. Zijn vriendin Stasia – kort voor Anastasia – vertelt over de zaak (haar achternaam is bij de redactie bekend).
Wanneer heb je Ibrahim de laatste keer gesproken?
‘Mijn laatste officiële bezoek in de gevangenis was begin oktober. Hij zat achter glas. Via een intercom konden we spreken. Daarna waren er een tijdlang dagelijks rechtszittingen waar ik steeds een paar woorden met hem kon wisselen. Dat was in de regionale rechtbank. Later tijdens het oordeel voor de militaire rechtbank was het veel strenger en kon ik hem al niet meer spreken. Ik sta wel in voortdurend briefcontact met hem.’
Hoe is zijn stemming?
‘In september zei hij me nog dat hij hoopte dat zijn zaak weer zou worden teruggegeven aan de recherche om verder te worden onderzocht. Ik vroeg hem toen of hij begreep dat de beschuldigingen tegen hem zo ernstig waren, dat hij de eerste drie jaar in een gevangenis moet en daarna voor een groot aantal jaren naar een kamp met een zogenaamd zwaar regime. Nadat de rechter hem had veroordeeld tot 16 jaar was ik bang dat hij een zware inzinking zou krijgen, maar dat schijnt mee te vallen.’
Hoe onderging hij de veroordeling?
‘Hij was verbouwereerd over de rechter. Toen zijn advocaat beklaagde dat agenten hadden gedreigd zijn vingers te breken, vroeg de rechter of ze die ook daadwerkelijk hadden gebroken. Hij ontkende. Daarop vroeg ze of de verdediging wilde dat er een onderzoek naar het niet uitvoeren van gedane beloftes moest worden gestart.’
Heeft hij je verteld over folter?
‘Ibrahim zei me later dat hij in de isoleercel zat. Er kwamen op een gegeven moment twee gemaskerde agenten de cel binnen. Ze deden een zak over zijn hoofd. Daarna werd hij meegevoerd door lange gangen naar een of andere ruimte. Daar deden ze die zak af en sloegen hem urenlang bont en blauw. Ze wilden dat hij bepaalde documenten ondertekende.’
Deed hij dat?
‘Nee, dat weigerde hij. Dat had ik niet verwacht.’
Als hij dat wel had gedaan, was de strafmaat dan lager uitgevallen?
‘Dat denk ik niet. Ik ging sowieso uit van 20 jaar.’
Hij studeerde in Belgorod voor vertaler. Wat deed hij in Moskou?
‘Ibrahim had een jaar vrij genomen van zijn studie. Hij was naar Moskou gekomen om geld te verdienen en zijn moeder en jongere zus te ondersteunen. Toen hij nog een kleuter was waren zijn ouders al gescheiden. Zijn vader komt uit Azerbeidzjan en zijn moeder uit Rusland. Vandaar ook zijn exotische naam. Zijn vader woont in Bakoe. Hij probeert inmiddels weer toenadering te zoeken, maar de relatie is nogal complex.’
Onder welke omstandigheden werd Ibrahim gearresteerd?
‘Hij begeleidde zijn moeder met haar twee katten naar een dierenarts in de buurt. Zij wachtte daar met haar huisdieren. Intussen liep Ibrahim naar het bureau voor militaire dienstkeuring dat ernaast ligt. Hij moest zich namelijk als student melden bij het leger. Ibrahim maakte er een foto van de openingstijden. Hij wilde daar later naartoe. Toen kwamen er ineens agenten naar hem toe die hem met veel bombarie arresteerden. Toen ze daarom vroegen, gaf hij hem hen ook direct vrijwillig zijn mobiele telefoon af.’
En daar stonden bijzondere dingen op?
‘Ibrahim kreeg tien dagen voorlopig arrest. Dat gaf ze voldoende tijd om te zoeken op zijn telefoon. Volgens het protocol stond er onder meer een handleiding op om explosieven te maken. En hij was volgens de openbaar aanklager geabonneerd op Telegram-kanalen die zouden opleiden tot terrorisme. Ik vroeg hem later waarom hij zijn telefoon vrijwillig had afgestaan. Hij antwoordde me verbaasd: ‘Maar ik heb toch sowieso niets misdaan?’’
Is het waarschijnlijk dat hij door iemand anders werd aangegeven?
‘Nee, absoluut niet. Het probleem was dat precies dat bureau voor militaire keuring speciaal werd bewaakt. Er was namelijk al twee keer geprobeerd brand te stichten. Anderhalve week na Ibrahim werd een oudere man veroordeeld. Ik weet niet meer hoe hij heet. Hij kreeg 24 jaar voor brandstichting in dat bureau voor militaire keuring. Maar die man had dat echt gedaan…’
En die man had 24 jaar kampstraf verdiend?
‘Nee, dat niet natuurlijk. Maar Ibrahim heeft werkelijk niets te maken met aanslagen of wat dan ook. Hij is… nogal naïef. Het was net of hij niet besefte in wat voor maatschappij we tegenwoordig leven. Die handleiding voor het maken van explosieven bijvoorbeeld… Een expert getuigde in de rechtszaal dat iemand zonder de nodige voorkennis na het lezen van die tekst nog steeds niet in staat zou zijn om zelf bommen te maken. Ik weet niet waarom hij die handleiding op zijn telefoon had. Maar het was natuurlijk superstom om te weten dat er iets dergelijks opstond en het dan eenvoudig uit handen te geven. Hij had dat ook kunnen weigeren.’
Zit hij alleen in de cel?
‘Nee, ze zitten met zijn vijven in een cel die eigenlijk voor vier personen is bedoeld. Een van hen is ook een politieke gevangene, een islamist. Over zijn celgenoten had hij me nog meer informatie geschreven, maar dat werd door de censuurafdeling onherkenbaar gemaakt. Over de omstandigheden daar mag hij niets schrijven. Alles wat betrekking heeft op het leven daar, alle beschrijvingen, dat is allemaal verboden. Ze zijn bang dat er aan de hand van die info ontsnappingsplannen kunnen worden gesmeed. Het is absurd, maar zo denken ze.’
Komt er hoger beroep?
‘Jazeker, maar dat zal weinig uithalen. Misschien dat ze er een maand of twee in mindering brengen, zoals ze dat wel vaker doen.’
Waarom ging hij eigenlijk naar dat keuringsbureau? Wilde hij echt vechten tegen Oekraïne?
‘Als student kreeg hij sowieso uitstel. Maar eigenlijk hebben we daar nooit over gepraat. Volgens mij ging hij ervan uit dat hij niet in het leger hoefde. Hij is er tegen…’ (het woord oorlog wil Anastasia niet noemen)
Vanuit de gevangenis kan hij alsnog worden gerekruteerd…
‘Nee, dat mogen ze daar helemaal zelf beslissen. Maar om zo’n contract met defensie te ondertekenen, moet je wel heel stom zijn…’
Of intelligent en moedig genoeg om over te lopen naar de kant van Oekraïne?
‘Dat moet dan wel lukken… De kans om te sneuvelen of levenslang invalide te worden is dan wel heel groot. En bovendien: Wie zou er nu zoiets doen?’
Er zijn voormalige gedetineerden die dat hebben gedaan. Ze vechten nu tegen het Russische leger.
‘Dan hebben ze geluk gehad. Maar ook aan de kant van Oekraïne kunnen ze sneuvelen. Waarom zou Ibrahim dat moeten doen?’
Hoe is het op het moment in Moskou?
‘Veel mensen zeggen dat het niet erger kan worden, dat we al op een absoluut dieptepunt zijn beland. Daar ben ik het niet mee eens. Er is nog steeds meer dan genoeg ruimte naar beneden.’
Zoals in het bezette gebied van Oekraïne?
‘Ja, ik ben bang dat Poetin zijn complete arsenaal aan vuiligheden nog niet heeft uitgeput. Er staat ons zeker nog het een en ander te wachten.’
