Erdoğan presenteert een controversiële kieswet terwijl Turkije diplomatiek bemiddelt in Oekraïne

De Turkse President Erdoğan in 2020 (bron: WikiMedia Commons)

Terwijl de Turkse diplomatie op volle toeren draait en het land zich profileert op geopolitiek gebied, vinden er interessante ontwikkelingen plaats in de binnenlandse politiek. In de aanloop naar de verkiezingen van volgend jaar heeft de regering-Erdoğan een controversiële kieswet ingediend die naar alle waarschijnlijkheid aangenomen zal worden. De wet is voordelig voor Erdoğan’s AK-partij en lijkt bedoelt te zijn om de verenigde oppositie te verdelen.

Wat staat er in de wet?

De nieuwe wet is voordelig voor Erdoğan’s AK-partij. Parlementsleden in een district kunnen nu niet meer toegewezen worden vanuit een alliantie van partijen, maar alleen per partij. Dit benadeelt kleine oppositiepartijen. Als deze hervormingen waren ingevoerd in 2018, dan had Erdoğan 10 meer parlementsleden gehad– dit kan cruciaal blijken als de verschillen tussen de AK-partij en de oppositie klein zijn. Het scenario dat Erdoğan in de presidentsverkiezingen het onderspit delft, maar in de parlementsverkiezingen wel de grootste partij wordt, is hierdoor ook aannemelijk.

Daarnaast wordt de notoir hoge kiesdrempel in Turkije verlaagd van 10% naar 7% van de landelijke stemmen. Dit kan positief uitpakken voor Erdoğan’s coalitiegenoot MHP, dat op dit moment onder de 10% peilt.

De verkiezingen zijn momenteel gepland voor juni 2023. Het is onwaarschijnlijk dat deze nu eerder zullen plaatsvinden – zoals werd bericht – omdat de veranderingen in de kieswet pas twaalf maanden na toestemming van kracht zijn. Toestemming voor deze wet in april lijkt een formaliteit, aangezien de AK-partij en MHP een meerderheid in het parlement hebben.

De oppositie verenigt zich

In 2019 won oppositiepartij CHP de verkiezingen in Istanbul, wat als een grote nederlaag voor Erdoğan werd beschouwd. Velen kijken reikhalzend uit naar de verkiezingen in 2023, met name nu de oppositie zich heeft verenigd om Erdoğan te verslaan en controversiële grondwetswijzigingen terug te draaien. De grootste oppositiepartijen stuurden een gezamenlijke declaratie uit in februari, waarin ze zeiden “vastberaden te zijn een sterk, eerlijk, vrij en democratisch systeem te bouwen dat de scheiding van machten respecteert”. Er bestaan echter ook nog spanningen binnen de oppositie over de keuze voor een gezamenlijke presidentskandidaat.

De toenemende impopulariteit van Erdoğan

Erdoğan’s presidentschap is in toenemende mate impopulair geworden door economische problematiek in Turkije. De inflatie in het land is de afgelopen jaren enorm gestegen. Alleen in februari van dit jaar steeg de inflatie met 53%. Dit komt onder meer door omstreden monetair beleid door de Turkse Centrale Bank, dat onder stricte supervisie staat van de regering-Erdoğan. De Turkse president gaat tegen conventionele economische theorie in en is een groot tegenstander van hoge rentes. De rentelast in Turkije is zeer laag, om lenen te stimuleren – en dit heeft de inflatie enorm opgejaagd. Basale producten zijn hierdoor peperduur geworden voor de Turkse bevolking.

Erdoğan’s diplomatieke profilering

Ondertussen laat Erdoğan zich nadrukkelijk zien in het diplomatieke schouwspel rondom de Russische invasie van Oekraïne. Hij wil Turkije profileren als een belangrijke onderhandelingspartner van Moskou en Kiev. Eerder deze week was Mark Rutte te gast in het land – hij prees de rol van Turkije in het conflict. De Oekraïense en Russische ministers van Buitenlandse Zaken, Kuleba en Lavrov, ontmoetten elkaar al begin maart bij het diplomatieke forum te Antalya.

Daarnaast heeft Erdoğan de banden aangehaald met de Verenigde Arabische Emiraten, die sterk bekoeld waren door onder meer het conflict in Libië. Ten slotte ontving hij ook nog Israëlische, Armeense en Griekse hoogwaardigheidsbekleders – allemaal landen waarmee Turkije een historisch moeilijke relatie onderhoudt. Door zich als geopolitiek hoofdrolspeler op te werpen, lijkt het erop dat Erdoğan zijn legitimiteit zowel in Turkije als wereldwijd wil opvijzelen.

Oplettendheid geboden richting de verkiezingen

Het is van belang dat westerse instituties de aandacht blijven vestigen op het stimuleren van democratische vrijheden in het land, met name richting de cruciale verkiezingen van 2023. Het vrije woord in het land staat al jaren onder grote druk en Turkije overtreedt met regelmaat belangrijke mensenrechtenverdragen.

Dat Turkije als lid van de NAVO een belangrijk geopolitiek partner is, staat buiten kijf. Echter, dit mag de westerse wereld niet onthouden van het agenderen van een eerlijk verkiezingsproces voor alle betrokken actoren. In dit opzicht baren de recente veranderingen in de kieswet zorgen.

Bronnen: Financial Times I Al Monitor I Al Monitor II Balkan Insight Middle East Eye Financial Times II Reuters

Foto: WikiMedia Commons