NL 
EN 
Foto: Demonstranten bij de Global SUmmit of Consumer Goods Forum in Amsterdam – B4Ukraine
Van 10 tot en met 13 juni vond in Amsterdam de Global Summit of the Consumer Goods Forum plaats. Binnen was er aandacht voor thema’s als duurzaamheid en ethiek. Buiten stonden demonstranten.
Op 11 juni sprak Koningin Máxima de aanwezigen bij de Global Summit of the Consumer Goods Forum toe. Ze benadrukte het verband tussen economische veerkracht, duurzaamheid en maatschappelijk welzijn. Ze sloot af met: “As members of the Consumer Goods Forum, you are in a unique position to influence responsible business practice around the world. Together, you have the capacity to make an immense difference. It will not be ‘business as usual’. It will take determination, creativity and entrepreneurship to reach these goals.” Woorden die goedbedoeld waren, maar wrang aanvoelden voor wie wist wat er zich buiten afspeelde en wie wist wat er ondanks aandringen niet werd benoemd.
Want wat blijft erover van zulke pleidooien als daarbij wordt gezwegen over westerse multinationals die blijven opereren in Rusland, sancties omzeilen en via hun belastingbetalingen de Russische oorlog tegen Oekraïne meefinancieren? En wat moet er gebeuren om deze financieringsstromen en gebrek aan maatschappelijk verantwoord ondernemen te doorbreken?
De harde werkelijkheid: multinationals financieren Poetins oorlog
Ook Follow the Money publiceerde vorige dinsdag een artikel over deze ongemakkelijke realiteit. Terwijl Westerse regeringen wapens en humanitaire steun aan Oekraïne leveren, dragen grote multinationals uit diezelfde landen bij aan het defensiebudget van Rusland via belastingen.
Het onderzoek van B4Ukraine “Corporate Enablers of Russia’s War in Ukraine” legt bloot dat buitenlandse multinationals in 2022 en 2023 samen minstens 41,6 miljard dollar hebben betaald aan belastingen aan Rusland. Er wordt verwacht dat dit in het jaar 2024 nog eens oploopt met een bedrag van 20 miljard dollar. Samen is dit goed voor meer dan 60 miljard, wat bijna de helft van het militaire budget van Rusland voor 2025 bedraagt.
Van de 20 grootste belastingbetalers in Rusland komen er maar liefst 17 uit G7- en EU-landen. Nederland staat op plaats nummer 11 van de grootste belastingbetalers. In 2023 betaalden nog 52 Nederlandse bedrijven winstbelasting in Rusland. Nederlandse bedrijven hoog in het lijstje zijn ING met 22 miljoen euro, gevolgd door Jacobs Douwe Egberts en FCB Holding. In totaal ging het om bijna 100 miljoen euro.
Beleidsincoherentie en belasting rechtvaardigheid
Terwijl grote bedrijven op internationale congressen, zoals de recente Global Summit van het Consumer Goods Forum in Amsterdam, hun toewijding aan duurzaamheid, ethiek en mensenrechten benadrukken, speelt zich achter de schermen een pijnlijk contrast af. Via activiteiten van bedrijven zoals Coca Cola, Mars, Mondelez, Nestle en P&G in Rusland dragen deze bedrijven miljarden aan belastingen af aan een regime dat diezelfde rechten structureel schendt.
Voor elke 10 dollar steun die G7 en EU-regeringen toezeggen aan Oekraïne, dragen grote bedrijven uit diezelfde landen 1 dollar belasting af aan Rusland, aldus het onderzoek. Een schrijdend voorbeeld van beleidsincoherentie, waarbij bedrijven het buitenlandbeleid van nationale regeringen ondermijnen. Regeringen geven wapens en geld aan Oekraïne om Oekraïne te steunen in de oorlog en mensenrechten te beschermen, terwijl grote bedrijven uit diezelfde landen de oorlog in stand houden die rechten ondermijnt. Waar is de fiscale rechtvaardigheid?
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
Veel grote bedrijven verschuilen zich achter het argument dat ze “voldoen aan de sanctiewetgeving”, maar zoals het rapport scherp stelt: “compliance zonder bewustzijn is niet genoeg”. Het naleven van deze juridische regels is slechts het minimum. Grote bedrijven hebben de plicht om in hun due diligence expliciet rekening te houden met mensenrechten en milieueffecten zeker wanneer ze actief zijn in of rond agressorstaten, zoals Rusland.
Toch lijken veel multinationals “maatschappelijk verantwoord ondernemen” slechts te reduceren tot een strategie voor reputatiemanagement of risico’s beheersen. Beide gericht op het beperken van winstverlies, niet op het beschermen van mensenrechten. Bedrijven hebben een keuze. Ze kunnen vertrekken uit Rusland juist vanwege die verantwoordelijkheid. Het vaak gehoorde argument dat sommige bedrijven “essentiële producten” leveren aan de Russische bevolking en daarom niet onder sancties vallen, zoals de levering van voedsel, drinken of medicijnen, mag geen excuus zijn voor multinationals om een autoritair regime indirect te blijven steunen.
Hoogtijd verantwoordelijkheid van multinationals af te dwingen
Consumenten, activisten en overheden moeten grote bedrijven aanspreken op dit gedrag. Om terug te komen op de speech van Koningin Máxima: “You are in a unique position to influence responsible business practice around the world.” Westerse multinationals die nog steeds actief zijn in Rusland, bevinden zich in de positie om verantwoordelijkheid te nemen, uit Rusland te vertrekken en te stoppen met het financieren van een oorlog met hun belastinggeld. Maar tot op de dag van vandaag lijken deze bedrijven zich niet te laten leiden door een moreel kompas, maar door winst. Daarom is er naast maatschappelijke druk ook politieke actie nodig. Regeringen, waaronder de Nederlandse regering, moeten niet langer afwachten en maatschappelijk verantwoord gedrag van multinationals afdwingen.
