NL 
EN 
Foto: Verkiezingswinnaar Boyko Borissov (GERB) in 2017 (Flickr)
Toen op 2 oktober de vierde verkiezingen in achttien maanden tijd plaatsvonden in Bulgarije, was het vertrouwen in een politieke ommekeer in het land al zeer klein. De progressieve regering-Petkov werd weggestemd en de beruchte voormalig premier Boyko Borissov van de GERB-partij deed zijn herintrede als grootste partij in het land. Nu, dik twee maanden na de verkiezingen verloopt de Borissov-comeback cynisch gezien naar verwachting – coalitieonderhandelingen lopen stuk, en nieuwe verkiezingen in het voorjaar zijn waarschijnlijk. Borissov heeft nu ook aangegeven geen premier meer te willen worden.
Wie is Borissov?
Boyko Borissov is drie keer eerder premier geweest: tussen 2009 en 2013, 2014 en 2017, en 2017 en 2021. Op 10 november zei hij in een zeldzaam tv-interview dat “beter kan regeren dan iedereen”, maar zich niet opnieuw voor premier zal kandidaatstellen. Het is exemplarisch voor de politieke patstelling waarin Bulgarije zich bevindt. Borissov’s GERB wordt al jarenlang beticht van corruptie, nepotisme en het faciliteren van democratische achteruitgang. GERB is echter wel pro-EU en pro-NAVO, daarbij zorgvuldig de belangen en voordelen afwegend die met deze internationale organisaties meekomen.
Aan de andere kant bevinden zich extreemrechtse partijen zoals “Revival”. Zij werden dubbel zo groot bij de afgelopen verkiezingen nadat hun campagnestrategie veranderde . De campagne veranderde anti-covid-19-vaccinaties naar een onbeschaamde pro-Kremlin houding. Dat klinkt bekend in de oren.
Echter, redelijk onverwacht is Borissov geen alliantie aangegaan met extreemrechts, en reikt hij de hand uit naar de (centrum-)linkse partijen die onder voormalig premier Petkov samenwerkten. Deze partijen probeerden zorgvuldig om belangrijke staatsrechtelijke en economische hervormingen aan te gaan om Bulgarije af te wenden van Borissov’s cliëntelistische politiek. De Russische invasie van Oekraïne kwam op een verkeerd moment en de bijkomende torenhoge inflatie zorgde voor nieuwe politieke instabiliteit en politiek wantrouwen. Onder een zeer lage opkomst wist Borissov zijn comeback te bewerkstellingen. De verkiezingen van afgelopen oktober werden dan ook meer gezien als een overwinning van de corrupte status quo, dan van een overwinning van Russische invloeden.
De partijen van de (centrum-)linkse alliantie “We Continue the Change” wijzen vooralsnog alle handreikingen van Borissov af – vandaar deze nieuwe patstelling. Naar verwachting zal President Radev nu het initiatief geven aan voormalig premier Petkov om een coalitie te smeden. Dit zal zeer lastig worden aangezien zijn alliantie veel zetels verloor in het parlement.
De Bulgaarse toetreding tot de Eurozone
Ondertussen zoeken de pro-Europese partijen in Bulgarije naarstig naar mogelijkheden om het land op koers te houden zodat het in 2024 toetreed tot de monetaire Eurozone. Het thema ligt zeer gevoelig vanwege de grote sociaaleconomische problemen in het land. Een onderzoek door Eurobarometer liet afgelopen juni al zien dat 54% van de Bulgaren tegen de invoering van de euro is – 44% is voor. Velen zijn bang dat invoering van de euro de prijsinflatie in het land nog verder zal opstuwen. De grootste partijen in het land vermijden het impopulaire thema daarom zoveel mogelijk rondom verkiezingen, terwijl extreemrechtse partijen zoals Revival in hun campagne fulmineren dat de vervanging van de Bulgaarse lev voor de euro “de economie zal verwoesten.”
Met het perspectief van mogelijk alweer nieuwe verkiezingen blijft er weinig ruimte over voor beleidsmakers en politici om Bulgarije op het goede pad te zetten voor Eurozone-toetreding in 2024. Baas van de nationale centrale Bank Dimitar Radev waarschuwde al in oktober dat Bulgarije belangrijke technische deadlines niet zal halen als het land de huidige politieke koers doorzet.
Het belang van Bulgarije voor de EU
Bulgarije’s vicieuze cirkel van verkiezingen in de afgelopen jaren is een bron van instabiliteit voor de bredere regio. Het land is, als NAVO en EU-lid, een belangrijk onderdeel van de Europese strategie ten opzichte van Rusland. Eenheid is geboden rondom sanctie- en energiebeleid, en het relatief armere Bulgarije wordt hierdoor hard getroffen. Het land is altijd zeer afhankelijk geweest van lucratieve gascontracten met Rusland – een belangrijk agendapunt voor extreemrechts om deze banden maar weer aan te halen.
Ondertussen is een stabiel Bulgarije ook zeer belangrijk voor de EU-toetreding van Noord-Macedonië en Albanië. Laatstgenoemde landen zijn verbonden in hun accessieprocedure en Bulgarije blokkeert al jarenlang de toetreding van Noord-Macedonië op verschillende culturele en sociaaleconomische onderwerpen. Dit heeft in de Westelijke Balkan geleid tot toenemende argwaan of toetreding tot de EU überhaupt wel mogelijk is. Noord-Macedonië is al kandidaat-lidstaat sinds 2005 en heeft een groot gedeelte van de toetreding al afgerond. Het van groot belang dat een stabiele Bulgaarse regering de volgende stappen zet in onderhandelingen met Skopje – zoals geïnitieerd onder voormaling premier Petkov, maar weer vertraagd met zijn recente afzetting.
Bovenal dreigt in Bulgarije naast een hoge prijsinflatie ook een ‘verkiezingsinflatie’. Het gebrek aan politieke daadkracht en de grote politieke verschillen hebben in de afgelopen jaren gezorgd voor vele verkiezingen. Waar dit normaal gesproken momenten zijn dat een bevolking kan afrekenen met slechte bestuurders, leidt dit nu louter tot meer apathie. In toenemende mate krijgen mensen in Bulgarije het gevoel dat verkiezingen toch niet tot concrete verandering zal leiden. Daaropvolgende lage verkiezingsopkomsten spelen in de kaart van demagogen en antidemocratische en corrupte machten die de rechtsstaat op allerlei manier willen ondermijnen. Het is daarom van groot belang dat de EU binnen haar mogelijkheden steun blijft verlenen aan Bulgarije omtrent het proces van toetreding in de Eurozone en het stabiliseren van de economie en de prijsinflatie. Op deze manier kan het vertrouwen in zowel de internationale, als de nationale instituties worden verbeterd en kan de vicieuze, neerwaartse cirkel van verkiezingen wellicht worden doorbroken.
