NL 
EN 
Voormalig president Luiz Inácio “Lula” da Silva heeft naar verwachting de eerste ronde van de Braziliaanse verkiezingen gewonnen. Lula versloeg hiermee Jair Bolsonaro, de zittende president, met dik vijf procentpunt verschil. Echter, de zege werd veel minder euforisch gevierd dan van tevoren geanticipeerd – aangezien Bolsonaro ruim beter scoorde dan alle peilingen tot dan toe aangaven. Voor de tweede ronde, op 30 oktober, zijn de kaarten daarom zeker nog niet geschud.
De komende weken zal er keiharde strijd zich ontvouwen tussen Lula (48.43%) en Bolsonaro (43.20%). Beiden zullen trachten om kiezers van andere kandidaten tijdens de eerste ronde te winnen. Aanhangers van de linkse Ciro Gomes (4.16%) en centrumrechtse Simone Tebet (3.04%) zijn hierbij van groot belang.
Lula’s comeback
Lula, president van 2003 tot 2010 in Brazilië, is onder een aanzienlijk gedeelte van de Braziliaanse bevolking mateloos populair door zijn sociale programma’s en economische hervormingen. Zijn partij, de Arbeiderspartij (PT), stortte echter in het afgelopen decennium in elkaar door verschillende geruchtmakende corruptiezaken. Lula werd hierbij ook veroordeeld, zat in de gevangenis, maar de veroordeling werd in 2021 nietig gemaakt door het Braziliaanse Hooggerechtshof. Met zijn plotselinge comeback verwachtten velen dan ook dat de populaire Lula een einde gaat maken aan het controversiële presidentschap van Bolsonaro.
Het Bolsonarismo
Echter, Bolsonaro heeft nog een groot gedeelte van de Braziliaanse bevolking achter zich. Vier jaar lang ruzie met politieke instituties, een dramatisch coronabeleid dat zevenhonderdduizend Brazilianen het leven kostte, en extreme ontbossing van de Amazone hebben kiezers nog niet weggejaagd van het Bolsonarismo. Velen zijn nog gedesillusioneerd door de PT en vertrouwen de ultraconservatieve, grillige Bolsonaro met zijn dogma’s rondom geloof, het vaderland en het gezin. Net als in Italië, waar Giorgia Meloni op een soortgelijk platform kortgeleden een geruchtmakende verkiezingsoverwinning boekte, blijkt een reactionaire politieke agenda een alternatief voor velen gedurende sociaaleconomische crises.
De peilingen en extreemrechts
In de stijl van Trump tiert Bolsonaro over de peilingen en mogelijke verkiezingsfraude – ongetwijfeld ook een belangrijk thema in de aanloop naar de volgende ronde. Velen vrezen dat Bolsonaro de uitslag van 30 oktober als illegitiem zal verklaren bij een verlies – ongetwijfeld met grote onrust tot gevolg.
In de strijd tegen peilingen kan extreemrechts in Brazilië in ieder geval een overwinning bijschrijven. Tegen alle verwachtingen in wonnen afgevaardigden van de zijn Liberale Partij (PL) in verschillende, grote districten. Bijvoorbeeld in São Paulo, waar de linkse kandidaat França met zeventien procentpunt leidde in de peilingen ten opzichte van de “Bolsonarista” Marcos (PL). Echter, Marcos won deze race met 50-36 procent. In veel andere gebieden zaten peilingen er ook met twintig tot dertig procentpunt naast. Landelijk was het beeld vrij gelijk. Doorgaans betrouwbare peilingen verwachtten een resultaat van 34 tot 37 procent voor Bolsonaro. Zijn uiteindelijke 43 procent past hiermee in een trend waarbij peilingen moeite hebben met het meten van de steun voor extreemrechts. Bij Bolsonaro’s verkiezing in 2018, alsmede de steun voor Trump in 2016 en 2020 was dit het geval.
De komende weken zij de ogen dan ook op Brazilië gericht. Voor de sociale, inclusieve, en klimaatvriendelijke politiek zou een herverkiezing van Bolsonaro een grote klap zijn. Aanhangers van Lula vrezen geweld en kunnen in veel gevallen al niet veilig over straat in campagnekleding. Het is daarom van cruciaal belang dat de verkiezingen in Brazilië eerlijk verlopen, zonder dat de Braziliaanse democratie verder wordt uitgekleed door autocraten en illiberale populisten.
Bronnen: NRC; Volkskrant; The Guardian
Foto: Lula in 2017 – Flickr
