“Superverkiezingsjaar 2024”: waar kijkt de FMS naar uit?

Foto:  Mohamed Hassan/ PxHere

2024 wordt door politiek analisten ook wel hét verkiezingsjaar genoemd. In meer dan 70 landen mogen mensen hun stem uitbrengen wat neerkomt op 3,7 miljard mensen, bijna de helft van de totale wereldbevolking. Dat er verkiezingen worden georganiseerd betekent niet automatisch dat deze ook democratisch zijn. In sommige verkiezingen staat de winnaar op voorhand al vast, denk hierbij aan de presidentsverkiezingen in Rusland. In andere landen zullen de verkiezingen juist belangrijke graadmeter voor de democratie zijn, dit is bijvoorbeeld in Georgië het geval waar cruciale parlementsverkiezingen zullen plaatsvinden in oktober. De FMS zal in ieder geval de volgende verkiezingen nauwgezet volgen:

1. Europese verkiezingen (6 – 9 juni)

Begin juni zullen er in de hele Europese Unie verkiezingen plaatsvinden voor een nieuw Europees Parlement. Het parlement bestaat uit meer dan 700 zetels, deze worden verdeeld op basis van degressieve proportionaliteit. Dit wil zeggen dat landen met meer inwoners een groter aantal leden kiest, maar dat de zetels van een kleiner land een kleiner aantal mensen vertegenwoordigd.

Verschillende peilingbureaus verwachten dat voornamelijk de extreemrechtse partijen het goed zullen gaan doen. Zij peilen de extreemrechtse fractie in het Europees Parlement genaamd  ‘Identity and Democracy’ (ID) als derde met ongeveer 13 procent van de stemmen. De afgelopen jaren werd duidelijk dat ook in nationale verkiezingen deze partijen veel stemmen trokken, dit was bijvoorbeeld het geval in Nederland, Hongarije, Italië en Slowakije. Het lijkt aannemelijk dat deze trend zich ook op Europees niveau zal doorzetten.

Alle Europese partijen die pro-Europees zijn, staan op dit moment op verlies in de peilingen. Wanneer dit doorzet in de uitslag kan dit grote gevolgen hebben voor de werkbaarheid van de EU. De EU moet zich verder ontwikkelen om efficiënt haar beleid uit te kunnen voeren. Een groter blok eurosceptische partijen in het parlement kan ervoor zorgen dat hervormingen worden geblokkeerd.

2. Presidents- en parlementsverkiezingen in Noord-Macedonië (24 april / 8 mei)

Eind april en begin mei zullen er presidents- en parlementsverkiezingen plaatsvinden in Noord-Macedonië. Op 24 april vindt de eerste ronde van de presidentsverkiezingen plaats, gevolgd door de tweede ronde en de parlementsverkiezingen op 8 mei. De oppositie heeft twee jaar lang aangedrongen op verkiezingen, omdat zij de huidige regering beschuldigen van corruptie.

De verkiezingen zullen belangrijk zijn voor het toetredingsperspectief van Noord-Macedonië tot de Europese Unie. Noord-Macedonië is sinds 2005 kandidaat-lid van de EU en staat momenteel in de wachtkamer om de onderhandelingen met de EU te starten. Dit komt onder andere doordat Bulgarije tot op heden het beginnen van toetredingsonderhandeling heeft geblokkeerd. Om het conflict op te lossen is er onderhandeld over een compromis. Dit compromis houdt in dat de Macedonische grondwet wordt aangepast. Allereerst zal Noord-Macedonië in de preambule van de grondwet toevoegen dat er ‘binnen de grenzen van de staat burgers wonen die onderdeel zijn van een andere natie, bijvoorbeeld de Bulgaarse’. Daarnaast spreekt het voorstel over het  ‘beschermen van de rechten van alle minderheden en gemeenschappen door het tegengaan van hate speech en discriminatie’. Het probleem is echter dat er voor een grondwetswijziging een tweederdemeerderheid in het parlement nodig is. Tot nu toe is er nooit een tweederdemeerderheid voor een grondwetswijziging geweest, maar de verkiezingen bieden hiervoor wellicht nieuwe mogelijkheden.

Ook de opkomst van enkele partijen die niet eenduidig pro-EU zijn kan Macedonische EU-toetreding in gevaar brengen. Partijen als Levica en VMRO-DPMNE hebben het afgelopen verkiezingen niet erg goed gedaan, maar zijn op dit moment populair, mede door de impopulariteit van de huidige regering. Dit komt onder andere doordat er ondanks de naamsverandering geen vooruitgang is geboekt in de EU-toetreding. De afgelopen jaren is de steun onder Macedoniërs  voor EU-toetreding dan ook gedaald. Toch is 60 procent van de inwoners nog steeds voorstander van EU-toetreding. Het percentage tegenstanders van EU-toetreding is al enkele jaren stabiel rond de 12 procent.

3. Lokale verkiezingen in Turkije (31 maart)

Op 31 maart zullen de kiezers in Turkije naar de stembus gaan voor de gemeente verkiezingen. Door heel Turkije zullen er nieuwe burgemeesters en hoge ambtenaren worden gekozen. De verkiezingen zijn een nieuwe test voor de oppositie. Zij verloren de presidentsverkiezingen van afgelopen jaar ruimschoots, ondanks een zware aardbeving die Turkije dat jaar trof en die voor veel onrust in de Turkse maatschappij zorgde. Ook hadden oppositiepartijen zich verenigd,  maar het lukte hen niet om Erdogan en zijn AKP te verslaan.

Op gemeentelijk niveau is het de oppositie eerder echter wel gelukt om Erdogan’s AKP te verslaan. Grote steden als Istanbul en Ankara worden op dit moment bestuurd door een burgemeester van de CHP,  een centrum-linkse seculiere partij. De komende verkiezingen gaan dan ook een belangrijke graadmeter zijn voor de politieke verhoudingen in Turkije. Erdogan zal alles op alles zetten om ervoor te zorgen dat deze steden weer worden bestuurd door bondgenoten.

Hiernaast zullen de verkiezingen ook een test zijn voor de democratie in Turkije. Ondanks dat er van daadwerkelijke oppositie nog steeds sprake is, zijn er wel grote zorgen over de vrijheid van media. Meer dan 90 procent van de nationale media worden nu bestuurd door de overheid en mediaorganisaties die niet het AKP-geluid laten horen worden gesloten of overgenomen door bondgenoten van Erdogan. Tegenstanders van het regime worden aangeklaagd om het tegenstanders moeilijk te maken oppositie te voeren.

4. Parlements- en presidentsverkiezingen in Georgië (26 oktober/december)

Op 26 oktober zijn er in Georgië verkiezingen voor het Georgische parlement. Deze verkiezingen zijn interessant omdat Georgië afgelopen december kandidaatlid van de EU is geworden. Afgelopen jaren is de Georgian Dream party (GD) aan de macht geweest. Onder het bestuur van GD is de democratie verzwakt. Ook wordt er met argwaan naar ze gekeken gezien het feit dat Georgië heeft geweigerd om Rusland sancties op te leggen na de inval in Oekraïne. Dit ligt erg gevoelig in Georgië, omdat Rusland tijdens een korte oorlog in 2008 twee provincies van Georgië heeft geannexeerd. GD zegt echter dat zij pro-EU zijn. Zij beschuldigen juist andere partijen van onnodige provocatie van Rusland.

Een belangrijke ontwikkeling op weg naar de verkiezingen dit najaar is de terugkeer van Bidzina Ivanishvili in de Georgische politiek (hierover schreven we dit artikel). Hij is de oprichter van GD en tevens de rijkste man van Georgië.  Van oktober 2012 tot en met november 2013 was hij al premier van Georgië. Daarna verdween hij naar de achtergrond, maar algemeen wordt aangenomen dat hij achter de schermen nog steeds een belangrijke rol speelt in de Georgische politiek. Hij zegt echter geen premier te willen worden, vermoedelijk zal hij mee gaan doen aan de presidentsverkiezingen, welke ook in 2024 zullen plaatsvinden.

Beide verkiezingen zullen belangrijk zijn voor eventuele Georgische EU-toetreding. Georgië zal moeten gaan onderhandelen over voorwaarden voor toetreding. Een goed resultaat voor GD zal dit vermoedelijk in de weg staan, gezien de ernstige verzwakking van de democratische rechtstaat die heeft plaatsgevonden onder hun leiding.

5. Parlementsverkiezingen in India (april/mei)

In april en mei zijn er in India, de grootste democratie ter wereld, parlementsverkiezingen. Waarschijnlijk zullen meer dan 600 miljoen kiezers over een periode van 5 weken hun stem uitbrengen. Zittend premier Modi zal deze verkiezingen zeer waarschijnlijk gaan winnen met zijn hindoe-nationalistische Bharatiya Janata Party (BJP). De economische groei, meer dan zeven procent, heeft de populariteit van Modi naar grote hoogte gedreven. Grote infrastructurele projecten hebben gezorgd voor snel vorderende ontwikkeling. Verkiezingen in drie noordelijke Hindi-sprekende staten waar de steun voor de BJP altijd al groot is, werden door de BJP op overtuigende wijze gewonnen.

Toch zijn er ook zorgen over het regime van Modi. Modi wil van India een hindoeïstische staat maken, waarbij minderheden tweederangsburgers zijn. Modi dankt zijn politieke carrière aan zijn lidmaatschap van de Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS), een hindoe-extremistische organisatie die werd opgericht in 1925 naar voorbeeld van Italiaanse fascistische groepen. Het doel van de RSS is om van India een hindoeïstische staat te maken met een hindoeïstische identiteit, hierin is geen ruimte voor andere opvattingen. De BJP ondersteunt dit gedachtegoed. Verschillende mensenrechtenorganisaties hebben de afgelopen jaren melding gemaakt van geweld tegen met name de moslimminderheid in India. Daarnaast hebben verschillende mensenrechtenorganisaties die zich bezighouden met het bestrijden van genocide gewaarschuwd dat er in de Indiase maatschappij al tekenen zichtbaar zijn die mogelijk wijzen op een genocide.