‘Dragen sancties bij aan de oplossing voor het conflict in Oost-Oekraïne?’

Door Merel Maurits

Op 18 september, in de PAX Vredesweek, organiseerde PAX in samenwerking met SES (studievereniging Europese Studies) een conferentie rondom de vraag: ‘Hoe stoppen we het bloedvergieten in de Donbass?’

Deskundigen uit verschillende regio’s in Oost-Europa en de Westelijke Balkan waren voor het evenement samengekomen om concrete oplossingen te bedenken voor het conflict in Oost-Oekraïne. Hun bevindingen presenteerden ze in de avond op de miniconferentie.

Zonder enige voorkennis zou het verhaal moeizaam te volgen zijn geweest. Een introductie ontbrak en bepaalde jargontermen en afkortingen werden niet uitgelegd. Verschillende experts[1] voerden het woord, maar beperkte zich vooral tot hun eigen ervaring in het conflict waar zij bij betrokken waren, zonder de connectie te leggen met Oost-Oekraïne. Er miste een echt verhaal over een gerichte aanpak voor Oost-Oekraïne.

De experts die aan het woord waren, leken het over één onderwerp eens te zijn: Rusland is de agressor in Oost-Oekraïne en zonder de medewerking en instemming van Rusland komt er volgens hen ook geen oplossing. Rusland ontkent echter nog steeds (directe) betrokkenheid in Oost-Oekraïne, maar daar oordelen de EU en de VS anders over. Als reactie op de schending van de territoriale integriteit, de soevereiniteit van Oekraïne en de annexatie van de Krim voerden de EU en de VS sancties in. Onlangs, 13 september, kondigde de EU verlenging van de huidige sancties aan tot en met maart 2019. Het conflict in Oost-Oekraïne is nog steeds onopgelost en de vraag die gesteld kan worden, is of de maatregelen bijdragen aan het oplossen van het conflict.

Sancties

Sancties worden gebruikt om gedrag of bepaalde maatregelen van een ander land te veroordelen en verwerpelijk beleid te bemoeilijken, verder kan het een afschrikkend effect hebben. Het was niet de eerste keer dat het Westen sancties oplegde aan Rusland, maar heden ten dage is het moeilijk om het gewenste resultaat te bereiken, vooral omdat we in een globaliserende wereld leven en Rusland niet alleen afhankelijk is van de EU en de VS. Als grootmacht kan Rusland gemakkelijk toenadering tot andere landen zoeken, hoewel het niet makkelijk is de EU en de VS te vervangen, aangezien zij de grootste economische grootmachten zijn en tevens de belangrijkste handelspartners van Rusland.

De sancties waren in eerste instantie gericht op specifieke individuen en bedrijven, maar naarmate het conflict in Oost-Oekraïne voortsleepte, werden de maatregelen uitgebreid. De activa van 155 personen en 44 bedrijven zijn bevroren en reisbeperkingen  opgelegd. Verder zijn er maatregelen die toegang tot de EU-kapitaalmarkt verbieden en een embargo op de import en export van wapen gerelateerde goederen. De belangrijkste exportproducten van Rusland, olie en gas, worden echter bijna volledig buiten de sancties gehouden, omdat Europa voor een deel daarvan afhankelijk is.

Gevolgen sancties

Het meten van de economische gevolgen van de sancties is gecompliceerd, vooral in het geval van Rusland, doordat zijn economie al stagneerde in de periode waarin de sancties werden ingevoerd (2013-2014), dit als gevolg van dalende olieprijzen. Volgens berekeningen van The Bank of Finland Institute for Economies in Transition, droegen de sancties in de periode 2014-2017 bij aan een daling van het BBP met 2-2.5%, wat veel deskundigen als relatief weinig beschouwen. Rusland verloor door de sancties haar belangrijkste handelspartner, maar probeert zich snel aan te passen door alternatieven te zoeken, bijvoorbeeld in Azië. Met China als nieuwe handelspartner kunnen ze een deel van de schade opvangen. Verder profiteert Rusland van de herstellende olieprijzen, waardoor de inkomsten geleidelijk aan weer stijgen.

Niet alleen de economische effecten zijn moeilijk te meten, maar het is ook moeilijk om te beoordelen hoe en of de sancties het Russische buitenlandse beleid hebben beïnvloed. Volgens veel experts waren de sancties niet gericht op de omkering van het beleid (annexatie van de Krim), maar om militaire escalatie te voorkomen, het gedrag te veroordelen en een diplomatische oplossing te stimuleren, zoals de Minsk-akkoorden. Militaire escalatie, zoals de inname van de stad Mariupol in Zuid-Oost Oekraïne op 28 augustus 2014, is volgens Edward Hunter Christie (econoom bij de NAVO), voorkomen door de sancties.

Een diplomatieke oplossing voor het conflict is nog niet bereikt, net als het implementeren van de Minsk akkoorden. De maatregelen tegen Rusland zijn al vier jaar van kracht en worden nog steeds uitgebreid. Hoewel de economische gevolgen tot dusver mee lijken te vallen voor Rusland, kunnen ze op de lange termijn nog wel (beter) voelbaar worden. Ondertussen zorgt de dreiging van uitbreiding van sancties wel voor de-escalatie in Oost-Oekraïne. Hoe dan ook, sancties kunnen een pijnlijk en effectief instrument zijn, maar resultaat is vaak niet snel geboekt. Het is dan ook voor de lange adem.