NL 
EN 
Verwoest militair voertuig – Op weg van Shushi naar Karintak – Nagorno-Karabach (Bron: Flickr)
Read the English version of this article here.
Het Internationaal Gerechtshof, gevestigd in Den Haag, heeft Azerbeidzjan met onmiddellijke ingang bevolen het vrije verkeer van personen en goederen naar de betwiste regio Nagorno-Karabach te waarborgen. Het is een nieuw hoofdstuk in de diepe crisis tussen Armenië en Azerbeidzjan. Eco-activisten blokkeren sinds 12 december de enige weg naar de regio – de Lachin-snelweg. Wij spraken met de oprichter van SD Platform Armenië, Armen Mkhchyan, over de humanitaire situatie in Nagorno-Karabach, de achtergrond van deze ‘ eco-activisten’, geopolitiek en de rol van het Westen.
Hoe is de situatie op dit moment? Is de blokkade van de Lachin-snelweg nog volledig van kracht?
“De enige weg naar Nagorno-Karabach, de Lachin-corridor, is nog steeds gesloten vanwege de blokkade. Gezinnen zijn gescheiden en zitten vast aan een van de kanten. De aanvoer van voedsel en medicijnen is door de blokkade afgesneden en er zijn veel tekorten – elke dag zijn de schappen leeg. Het Rode Kruis kan uiterst kritieke patiënten overbrengen naar Armenië, maar geplande operaties worden geannuleerd omdat deze patiënten niet door de Lachin-corridor kunnen. Bovendien heeft Azerbeidzjan meerdere malen de gastoevoer naar Nagorno-Karabach afgesneden, waardoor de inwoners tijdens de strenge winter zonder verwarming zitten. Scholen zijn daarom meerdere malen gesloten en kinderen zijn verstoken van onderwijs.”
“Gezinnen zijn gescheiden en zitten vast aan een van de kanten. De aanvoer van voedsel en medicijnen is door de blokkade afgesneden en er zijn veel tekorten – elke dag zijn er schappen leeg.”
Wie zijn deze activisten en wat zijn hun eisen?
“Officieel eisen de activisten dat ze protesteren voor een controlemissie van de mijnbouwactiviteiten van Armenië in de regio Nagorno-Karabach – ze beweren dat de mijnbouwactiviteiten van Armenië illegaal zijn. Armenië heeft zelfs ingestemd met een waarnemingsmissie, maar alleen onder begeleiding van onpartijdige waarnemers. Dit werd afgewezen, omdat de demonstranten eisen dat louter Azerbeidzjaanse specialisten het gebied onderzoeken. Sinds het begin van de blokkade is het echter duidelijk dat deze activisten door de Azerbeidzjaanse regering worden gestuurd. Deze zogenaamde milieuorganisaties zijn gelieerd aan de regering in Bakoe en zonder de toestemming van Azerbeidzjan zouden deze protesten nooit mogelijk zijn geweest.”
Wat zou de bredere strategie van Azerbeidzjan dan kunnen zijn?
“Die is tweeledig. Enerzijds treft de blokkade de inkomsten van Nagorno-Karabach heel hard, omdat de mijnbouwactiviteiten zijn stilgevallen. Dit zet de bestaansmiddelen van de burgers van Nagorno-Karabach nog meer onder druk. En anderzijds wil Azerbeidzjan Armenië onder druk zetten om allerlei voorwaarden te accepteren in het bilaterale vredesproces, dat door Rusland wordt gecoördineerd. Zij willen bijvoorbeeld een corridor tussen Nachitsjevan (een Azerbeidzjaanse enclave, zie de kaart hieronder) en Azerbeidzjan. Hoewel Armenië de aanwezigheid van een Azerbeidzjaanse weg aanvaardt, is het volstrekt onaanvaardbaar dat er een parameter rond de weg komt, aangezien dit Armeens soeverein gebied is.”
Kaart van Armenië, Azerbeidzjan en Nagorno-Karabach na de oorlog van 2020. Bron: Responsible Statecraft
Een achtergrond: vanwaar deze vijandigheden om Nagorno Karabakh?
Zowel Armenië als Azerbeidzjan maken sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie aanspraak op de regio Nagorno-Karabach. De meeste inwoners van de enclave identificeren zich als Armeniërs, en de regio wordt sinds de jaren negentig grotendeels bestuurd door Armeense autoriteiten – de Republiek Artsakh. Velen in de regio vrezen een etnisch conflict, dat zich in de regio al heeft voorgedaan tijdens de eerste oorlog in Nagorno-Karabach (1988-1994). Internationaal erkennen de meeste staten Nagorno-Karabach momenteel als Azerbeidzjaans grondgebied, volgens de grenzen uit de Sovjettijd.
In een bloedig conflict in 2020 heroverde Azerbeidzjan het grootste deel van Nagorno-Karabach. Het veroorzaakte duizenden doden aan beide kanten. Sindsdien proberen beide landen een vredesproces onder leiding van Rusland af te sluiten en wordt een staakt-het-vuren afgedwongen door Russische vredeshandhavers in de regio. Dit kon echter niet voorkomen dat er in september 2022 nieuwe vijandelijkheden ontstonden, toen Azerbeidzjaanse troepen soevereine, internationaal erkende Armeense gebieden binnenvielen, waarbij honderden doden vielen. Terwijl de Russische aandacht verschuift naar Oekraïne, proberen westerse mogendheden zoals de EU en de VS ook in het conflict te bemiddelen. De EU heeft onlangs een civiele missie ingezet in het grensgebied tussen Armenië en Azerbeidzjan, tot ongenoegen van Rusland.
Wat is het risico van nieuw conflict?
“Azerbeidzjan gebruikt met opzet “activisten”, omdat het voor de Russische vredesmacht onduidelijk is hoe zij met hen moet omgaan. In de trilaterale overeenkomst staat duidelijk dat de Lachin-corridor in ieder geval open moet blijven voor transport. Dit is duidelijk geschonden door Azerbeidzjan. De Azerbeidzjaanse regering heeft vorig jaar laten zien dat zij bereid is grootschalig geweld te gebruiken tegen soevereine gebieden van Armenië. Zij willen alle Armeniërs uit Nagorno-Karabach weg hebben door verschillende tactieken te gebruiken. Niet voor niets heeft het Lemkin Instituut voor Genocidepreventie onlangs een Red Flag Alert voor Genocide uitgegeven. In Nagorno-Karabach heerst de angst dat het Azerbeidzjaanse geweld tegen de Armeense bevolking weer zal oplaaien. Hoe kunnen we een echt vredesproces hebben en praten over co-existentie als dit nog steeds het geval is? Azerbeidzjan valt soeverein Armeens land aan, doodt tweehonderd soldaten en verwondt velen en vraagt daarnaast ook nog om soevereine Armeense gronden. Op die manier is co-existentie ver, ver weg.”
En hoe is de situatie in Azerbeidzjan, is er enige tegenstand tegen de regering Aliyev?
“De propagandamachine draait volop in Azerbeidzjan tegen Armenië. Het is echt eng en de haat wordt voortdurend aangewakkerd. Naar mijn mening is de propaganda nu erger dan in 2020. Dit zet de mogelijkheden om vrede tussen onze landen te bereiken echt onder druk.”
“In Nagorno-Karabach heerst echt de angst dat het geweld van Azerbeidzjanen tegen de Armeense bevolking weer zal oplaaien. Hoe kunnen we een echt vredesproces hebben en praten over co-existentie als dit nog steeds het geval is?”
Wat is de rol van Rusland, zij moeten toch de bepalingen van het akkoord van 2020 garanderen?
“Er zijn verschillende theorieën over waarom Rusland er niet in slaagt de blokkade te beëindigen. Het is moeilijk te weten eigenlijk. Het verschijnen van “activisten” zou het moeilijker kunnen maken voor de Russische vredesmacht om in te grijpen. Sommigen zeggen ook dat de Russische aandacht volledig uitgaat naar Oekraïne en niet naar Nagorno-Karabach. Er zijn ook theorieën dat Rusland op de een of andere manier profiteert van deze situatie en probeert Armenië in zijn invloedssfeer te houden, terwijl Armenië de laatste tijd zijn banden met het Westen heeft verbeterd. De Armeense bevolking is echter zeer teleurgesteld over de situatie en het onvermogen van de Russische vredesmacht om de situatie te veranderen. Azerbeidzjan blijft echter in de eerste plaats verantwoordelijk voor dit alles.”
Hoe beïnvloedt deze situatie de Armeense regering van Premier Nikol Pashinyan?
“Zoals gezegd zijn de mensen teleurgesteld. De Armeense regering schuift de verantwoordelijkheid voor Nagorno-Karabach door naar Rusland in het kader van de trilaterale overeenkomst. Op diplomatiek vlak hebben zij de situatie echter wel voorgelegd aan de VN-Veiligheidsraad en het Internationaal Gerechtshof. De recente beslissing van het Internationaal Gerechtshof was een klein succes. Hoe dan ook, voor mij speelt Pashinyan niet zo’n belangrijke rol bij het opheffen van de blokkade – de internationale gemeenschap moet zich ermee bemoeien.”
Wat kunnen westerse regeringen doen om de blokkade te helpen opheffen?
“Het Nederlandse parlement heeft onlangs een resolutie aangenomen die de blokkade veroordeelt, wat heel goed is. Maar het is niet genoeg. Westerse regeringen moeten concrete ultimatums stellen aan Azerbeidzjan om de blokkade te beëindigen. Als die niet worden ingewilligd, moeten daar economische of diplomatieke sancties aan worden verbonden. Zonder de daden geeft Azerbeidzjan niets om de woorden.”
“Westerse regeringen moeten concrete ultimatums stellen aan Azerbeidzjan om de blokkade te beëindigen.”
Azerbeidzjan is net een belangrijke handelspartner van de EU geworden, als alternatieve bron voor gas.
“Ja, wij geloven dat dit een belangrijke reden is voor de EU om niet in te grijpen en Azerbeidzjan concrete economische repercussies voor zijn acties voor te leggen. Dit is echt nodig. Het gaat om de levens van mensen in Nagorno-Karabach – het is een ernstige humanitaire crisis en de weg moet zo snel mogelijk weer open. De EU heeft het altijd over het exporteren van mensenrechten en democratie, ze kunnen dit niet laten voor wat het is om economische redenen. Dit stelt ons echt teleur.”
Het SD Platform is een sociaal democratische, Armeense burgerorganisatie. Ze organiseren activiteiten om jonge Armeense burgers in het hele land te inspireren voor sociaaldemocratische waarden. Zie meer op https://nl-nl.facebook.com/SD-Platform-Armenia-1298077183607658/
