Op weg naar de EU-Afrika Top

Afgelopen december sprak president Macron over het opzetten van een ‘eerlijk systeem van vrede en welvaart’ tijdens de aankomende EU-Afrika top in Brussel van 17 en 18 februari. Nu Frankrijk het voorzitterschap van de EU bezit en Macron dus de gastheer zal zijn van deze zesde top, kan hij van deze ambitie echt werk gaan maken. Volgens de Afrikaanse Unie (AU) is dit een belangrijk moment voor het vestigen van een langdurige samenwerking die meer voorstelt dan slechts een donor-en-ontvanger relatie.

De zesde editie zou oorspronkelijk plaatsvinden in oktober 2020, maar ook deze top bleek niet immuun voor de coronapandemie; het werd allereerst verschoven naar voorjaar 2021 om vervolgens weer uit te stellen tot najaar 2021. Opnieuw bleken de nieuwe data niet haalbaar. Pas deze week, februari 2022, lijkt de top eindelijk echt te gaan plaatsvinden. Terwijl in de afgelopen jaren veel evenementen in aangepast vorm online zijn georganiseerd, geloofde Charles Michel, de voorzitter van de Europese Raad, sterk in het belang om iedereen in eenzelfde kamer te hebben zitten. In 2020 is daarom getracht de top alsnog op fysieke wijze te realiseren. Echter, de AU sloot dit al snel uit. Voor de vele Afrikaanse staatshoofden op leeftijd zou een top in dergelijke vorm te veel gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Met de huidige ontwikkelingen van de coronapandemie lijken deze risico’s inmiddels behapbaar en kan de top deze week doorgaan.

Klimaat en vaccinaties zijn cruciale thema’s

Tijdens de bijeenkomst zullen diverse belangrijke onderwerpen worden aangekaart. Hieronder vallen bijvoorbeeld groeifinanciering, landbouw en duurzame ontwikkeling, vrede en veiligheid, en uiteraard ook de klimaatverandering. Hoewel dit laatste onderwerp al jaren urgent is, werd dit tijdens de laatste editie in 2017 nog niet tot één van de vier kerngebieden gerekend bij het aannemen van een gezamenlijke verklaring. Het is daarom van belang dat dit deze top uitgebreid aan bod komt. Tijdens de Africaweek van de S&D Group vorige week werd al uitvoerig gesproken over hoe Afrika onevenredig negatieve gevolgen van de klimaatcrisis ervaart. Er werd gewezen op de verantwoordelijkheden van Europese landen in het bestrijden van de problematiek, om zo ook het Afrikaanse continent te kunnen ontlasten.

Dit komt ook aan bod in onze studie Climate justice: African perspectives & EU policies. Europa moet haar verantwoordelijkheid nemen om de klimaatproblemen aan te pakken en zo ook het Afrikaanse continent zo veel mogelijk te ontzien van onomkeerbare gevolgen. Het is daarbij van groot belang dat degene die de meeste impact ondervinden van klimaatverandering, meepraten over de mogelijke oplossingen en een stem hebben in waar de investeringen plaatsvinden. Tijdens de top wordt er gesproken over een investeringspakket die hierbij moet helpen, en er zal bovendien gekeken worden naar Afrikaanse initiatieven die kunnen bijdragen aan oplossingen. The Great Green Wall is een mooi voorbeeld hiervan; dit is een door Afrikanen-geleide beweging die het doel heeft enorme begroeiing over de gehele lengte van het continent te realiseren. Door Afrikaanse ondernemingen ook zelf onderdeel te laten zijn van klimaatoplossingen, wordt niet alleen de crisis bestreden, maar wordt ook een stap in de richting gezet van een gelijkwaardigere samenwerking.

Dit investeringspakket moet tevens bijdragen aan het bestrijden van de huidige gezondheidscrisis in Afrika. Cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatielaten zien dat in de meeste Afrikaanse landen minder dan 20% van de populatie een coronavaccin heeft ontvangen. Hoewel er vanuit de EU al toezeggingen zijn gedaan om de landen te ondersteunen met de vaccinatiecampagnes, blijft dit tot dusver nog voornamelijk bij woorden. Emily Wigens, directeur van ONE Campaign vertelt dat de EU bij lange na het donatiedoel niet behaalt. Zolang de doses niet daadwerkelijk geleverd worden, blijft het bij een loze belofte. Wigens verwacht dat het de EU-leiders hoofdpijn zal bezorgen als zij hier komende top uitleg over moeten geven tegenover de Afrikaanse partners.

Ambitieuze doelen en declaraties

De top tussen de twee continenten vindt sinds 2001 gewoonlijk iedere drie jaar plaats. Bij de allereerste editie werd de Cairo Declaration aangenomen; een strategische samenwerking tussen Afrika en Europa, met de geest van gelijkheid, respect, alliantie en samenwerking. Ook het Africa-EU Partnership is toen gevormd, een formeel politiek kanaal waardoor de twee vanaf dan konden samenwerken.

De tops hebben vaker tot belangwekkende en veelbelovende ambities geleid. Zo werd tijdens de tweede editie de Joint Africa-EU Strategy aangenomen, een officieel document waarin gedeelde principes zijn opgesteld. ‘’Dit partnerschap en de verdere ontwikkeling ervan zullen worden geleid door de fundamentele beginselen van de eenheid van Afrika, de onderlinge afhankelijkheid tussen Afrika en Europa, eigendom en gezamenlijke verantwoordelijkheid, en respect voor mensenrechten, democratische beginselen en de rechtsstaat, evenals het recht tot ontwikkeling’’. Ook dit jaar is de verwachting, en de hoop, dat de bijeenkomst zal leiden tot ambitieuze plannen. Er zal waarschijnlijk een gezamenlijk visie voor het jaar 2030 worden aangenomen.

Om zo’n visie daadwerkelijk compleet te maken is het van belang dat niet alleen staatshoofden, maar ook andere belanghebbenden hierbij betrokken worden, waaronder ook de meest kwetsbaren. Maatschappelijke organisaties in Afrika, in het bijzonder lokale organisaties, krijgen vaak onvoldoende een rol toebedeeld bij dergelijke gesprekken, terwijl zij belangrijke en ongehoorde stemmen vertolken. Om een inclusieve toekomst te waarborgen is het cruciaal dat ook deze actoren een plek krijgen in de besprekingen. Enkel op de manier kan verzekerd worden dat de gewenste positieve effecten van Europees beleid doorsijpelen in alle delen van de samenleving.