Op bezoek in Duitsland: “Voor de SPD is dit een teleurstellend resultaat”

Campagnebord in Kleve met huidig bondskanselier Olaf Scholz (SPD)

Op 23 februari vonden de Duitse parlementsverkiezingen plaats. Zoals verwacht kwam het CDU/CSU als winnaar uit de bus, terwijl het extreemrechtse AfD als tweede partij eindigde. De SPD werd derde, een harde klap voor de partij van bondskanselier Olaf Scholz. “Het slechtste resultaat sinds de Tweede Wereldoorlog” zorgt voor teleurstelling en bezorgdheid bij de sociaaldemocraten. De FMS bezocht collega’s in Kreis Kleve, net over de grens bij Nijmegen. “We zijn erg teleurgesteld over deze uitslag,” klinkt het.

Er is niemand te bespeuren bij het stembureau in Keeken (eigen foto)

Niel, Keeken en Rindern

Het bezoek begint op een boerderij in Niel, in de prachtige natuur van de Düffelward, de Duitse tegenhanger van de Nederlandse Ooijpolder. Hier woont Willem van het Hekke, een doorgewinterd PvdA- én SPD-lid. “Dit is echt zwart gebied,” zegt Willem. “Het CDU wint hier altijd. In veel grensregio’s doen ze het goed, en vandaag zal dat niet anders zijn.”

Samen rijden we naar het enige stembureau in het dorpje Keeken. Het is er stil; er zijn alleen vier stembureauleden aanwezig, die opgewekt – en enigszins verbaasd over het Nederlandse bezoek – reageren. “De opkomst is heel goed, zowel landelijk als hier. Daar zijn we blij mee.”

V.l.n.r: Emiel Bongaerts, Niklas Lichtenberger en Willem van het Hekke in Rindern (eigen foto)

In het iets grotere Rindern ontmoeten we Niklas Lichtenberger, raadslid voor de SPD in Kleve. De afgelopen maanden voerde hij intensief campagne. “Ik ben best tevreden,” vertelt hij. “We zijn veel de deuren langs geweest en kregen positieve reacties. Ik heb geen negativiteit ervaren, al hoor ik dat anderen, zoals collega’s van de Groenen, dat wel hebben meegemaakt.”

“We moeten juist een positief verhaal vertellen over migratie in Duitsland”

Bij het stembureau in Rindern is het drukker. “Vanmiddag stond ik hier zelf nog in de rij,” zegt Niklas. De aanwezige stembureauleden bevestigen trots de hoge opkomst: bijna negentig procent van de kiesgerechtigden had al gestemd. In Duitsland kunnen mensen alleen stemmen bij hun eigen stembureau, wat het eenvoudig maakt om de opkomst te meten.

‘BundesBodo’ in Kleve (eigen foto)

Niklas vertelt over de SPD-kandidaat: “Onze hoop is gevestigd op ‘BundesBodo’.” Bodo Wißen is inderdaad goed zichtbaar in kiesdistrict Kleve, maar zijn kansen op een zetel in de Bundestag zijn klein, gezien de sterke positie van het CDU in deze regio. “We probeerden de campagne te richten op economische thema’s en de successen van Scholz in de afgelopen vier jaar. Maar dat is niet gelukt; het debat ging bijna volledig over migratie. Terwijl we juist een positief verhaal moeten vertellen over het belang van arbeidsmigratie. Bedrijven in deze regio zitten te springen om werknemers.”

Kleve

We rijden verder naar Kleve, een stad met ruim 50.000 inwoners. De voorbereidingen voor carnaval zijn al in volle gang, maar bij het kantoor van SPD Kreis Kleve hangt een andere sfeer. Een twintigtal partijleden volgt gespannen de verkiezingsuitzendingen van ZDF en ARD. De ruimte ruikt naar curryworst en cola.

Aan curryworst geen gebrek bij de SPD in Kleve (eigen foto)

“De exitpolls van ZDF zijn altijd iets gunstiger voor ons. Het blijft spannend,” zegt Niklas. De spanning zit vooral in de prestaties van de FDP en BSW. Als beide partijen de kiesdrempel van vijf procent halen, wordt een meerderheid voor CDU/CSU en SPD samen in de Bundestag een stuk lastiger. “Ik denk niet dat het CDU met de AfD gaat regeren. In Niederrhein zouden CDU-leden dat echt niet accepteren.”

“Zodra je extreemrechts de macht geeft, is het hek van de dam, kijk maar naar Nederland”

Om 18:00 uur worden de eerste exitpolls bekendgemaakt. Een collectieve zucht gaat door de ruimte. De SPD verliest fors, maar volgens de verwachtingen. Het CDU doet het iets minder goed dan voorspeld. En haalt de FDP toch de kiesdrempel? De gedachte aan een coalitie met FDP en CDU wekt weinig enthousiasme op in het SPD-kantoor.

Op tv verschijnt Alice Weidel, de partijleider van de AfD. “Zet het geluid uit!” roept een SPD-lid. Maar niemand schakelt weg. Weidel verkondigt dat “het volk wil dat de AfD regeert.” Niklas schudt zijn hoofd. “Dit is de enige partij die het in Duitsland over ‘het volk’ heeft in plaats van over ‘de kiezer’. Dat maakt het extra zorgwekkend.”

“De middenpartijen moeten verschillen aan de kant zetten en beschermen wat écht telt: onze democratie”

De dag eindigt bij de officiële presentatie van de verkiezingsresultaten in het provinciehuis van Kleve. Vertegenwoordigers van alle partijen volgen de binnenkomende stemmen, terwijl ook de uitslagen uit Kreis Kleve binnendruppelen. Thorsten Rupp, voorzitter van SPD Kreis Kleve, reageert teleurgesteld. “We hadden zo gehoopt de AfD verder terug te dringen, maar dat is ons niet gelukt – en het CDU evenmin.”

SPD-leden in Kleve kijken gespannen naar de eerste exitpoll om 18u (eigen foto)

Op de vraag wat er nu gaat gebeuren, blijft hij voorzichtig: “Het is nog te vroeg om daarover te speculeren.” Toch is er één duidelijke boodschap: “We moeten niet de illusie hebben dat we extreemrechts de macht moeten geven om te laten zien dat ze niet kunnen regeren. Nederland bewijst dat dat niet werkt. Zodra middenpartijen de ruimte laten voor antidemocratische partijen, is het hek van de dam.”

Strijdvaardig terug naar huis

Aan het eind van de avond spreken we BundesBodo. Hij kijkt naar het scherm, waar bij 20 van de ongeveer 300 getelde stembureaus de AfD nog boven de SPD staat in Kreis Kleve. “Als de AfD ons hier inhaalt, zou dat echt ‘trauersch’ zijn.” Aan het eind van de avond is de SPD uiteindelijk ruimschoots als tweede geëindigd.

Op de terugweg in de auto blijft Willem strijdvaardig. “Duizenden mensen komen hier in protest tegen extremisme en antidemocratische partijen. In Kleve waren er laatst nog 3000 demonstranten. Dat is een voorbeeld voor Nederland.” Hij vervolgt: “CDU en SPD moeten hun verschillen aan de kant zetten en samenwerken op wat écht telt: het beschermen van de democratie en de rechtsstaat. Dat is voor zoveel Duitsers van cruciaal belang.”

Het lijkt erop dat dit besef begint door te dringen. CDU-leider Friedrich Merz hint maandagochtend al op een mogelijke ‘Grand Coalition’.