NL 
EN 
Foto: Het Pride centrum in Belgrado na een aanval in mei 2023 – Wikimedia Commons
Het is onrustig in Belgrado, Servië. Sinds de verkiezingen van 17 december vinden er wekelijks grootschalige protesten plaats. De uitslag wordt in twijfel getrokken door vermeende fraude en andere ongeregeldheden. Daarnaast gaat de LHBTIQ+-gemeenschap nog altijd gebukt onder uitsluiting en vandalisme – op 7 januari werd een Pride-infocentrum in hartje Belgrado vernield. Het is tekenend voor de onrust die heerst in de Servische samenleving onder het conservatieve, nationalistische, autoritaire regime van President Vučić en de SNS-partij.
Pride centrum
Het Pride Info Center in Belgrado maakt zich hard voor erkenning van de LHBTIQ+-gemeenschap en agendeert haar worstelingen en uitdagingen. Het functioneert als ontmoetingsplek en evenementenlocatie en draagt door haar centrale locatie bij aan de zichtbaarheid van de gemeenschap. Bovenal fungeert het als infocentrum voor iedereen met vragen betreffende rechten en welzijn. Op 7 januari – Eerste Kerstdag in de Servisch-Orthodoxe Kerk – heeft een onbekende dader de gevel van het centrum volledig vernield. Het was niet de eerste keer dat dit specifieke infocentrum slachtoffer werd van een haatactie – de teller staat inmiddels op negentien aanvallen in slechts zes jaar. Geen van de voorgaande incidenten zijn goed onderzocht en er is nog nooit iemand vervolgd. De gevel werd gerepareerd en het lijkt wachten op de volgende keer dat het misgaat.
Vučić’ agenda
Dat de LHBTIQ+-gemeenschap niet welkom is in Servië wordt jaar in jaar uit duidelijk tijdens de Pride. De Pride van 2022 in Belgrado – met de eerste EuroPride Week in Zuidoost-Europa als primeur – werd verboden door de autoriteiten onder het mom van publieke veiligheid. Wat een evenement had moeten worden van acceptatie en verandering – een nieuwe stap in de goede richting –, werd een dag met anti-Pride protesten en groeperingen die slaags raakten met de politie. De politiek is doordrongen van anti-LHBTIQ+-sentiment. Extreemrechtse partijen als Dveri spreken zich actief uit tegen de Pride en organiseren tegenprotesten. De conservatief-nationalistische partijen in het parlement – die de meerderheid hebben – hebben geen motief anders te denken. Nationalistische, religieuze, conservatieve groeperingen wekken met hun protesten polarisatie op en zijn een meer dan welkome partner voor Vučić om zijn nationalistische, conservatieve agenda te realiseren.
Protesten
De aanval op het Pride Center in Belgrado vindt plaats in een bredere tendens van democratische achteruitgang in Servië. Sinds de parlements- en lokale verkiezingen van 17 december gaan er in Belgrado wekelijks duizenden mensen de straat op om te protesteren tegen vermeende verkiezingsfraude. Onder leiding van de oppositiecoalitie Serbia Against Violence wordt teniet verklaring van de verkiezingsuitslag geëist. Leden van de oppositie zijn zelfs in hongerstaking gegaan. Door het hele land zijn inmiddels tienduizenden mensen in beweging gekomen omwille van een transparant en democratisch verkiezingsproces. Geweld door politie is niet ongebruikelijk. Het geeft aan hoe de machthebbende partijen aankijken tegen alles wat hun legitimiteit in twijfel trekt.
Ongelijk speelveld
Internationale waarnemersmissies rapporteren over het kopen van stemmen en andere frauduleuze praktijken die een overwinning voor de SNS mede mogelijk hebben gemaakt, naast zorgen in aanloop naar het verkiezingsproces. Te beginnen met het ongelijke speelveld, bewust gecreëerd door de machthebbende partijen, waardoor een vrij keuze niet kon worden gegarandeerd. De lijn tussen staat en de SNS was ver te zoeken tijdens de campagne. Deze werd via media en op straat gedomineerd door de partij van Vučić. Ook was er sprake van betrokkenheid van de president, ondanks het feit dat er geen presidentsverkiezingen waren en Vučić zich dus afzijdig zou moeten houden.
“… ontsierd door harde retoriek, vooringenomenheid in de media, druk op werknemers in de publieke sector en misbruik van publieke middelen.” – IEOM
Georganiseerde migratie van stemmers
Met name de verkiezingen in de hoofdstad Belgrado, die nipt werd gewonnen door SNS, werpen grote zorgen op. Volgens CRTA – een onafhankelijke organisatie die zich inzet voor democratisering in Servië – is de uitslag in Belgrado direct beïnvloed door de onregelmatigheden en reflecteert deze niet de wil van het volk. In de lokale verkiezingen zijn er stemmen uitgebracht door niet-stemgerechtigden. Mensen met een dubbele nationaliteit mogen stemmen voor de parlementsverkiezingen maar niet voor lokale verkiezingen omdat zij niet woonachtig zijn in Servië. Op verkiezingsdag was er sprake van bussen vol mensen uit bijvoorbeeld Bosnië & Herzegovina die ongeoorloofd een stem kwamen uitbrengen in de lokale verkiezingen van Belgrado. Daarnaast was er sprake van zogenaamde ‘georganiseerde migratie van stemmers’. Stemgerechtigden wijzigen hierbij hun woonadres om stemresultaten te beïnvloeden – er waren namelijk niet overal lokale verkiezingen. De oppositie roept op tot herverkiezingen, in het bijzonder in de hoofdstad, die het claimt gewonnen te hebben mits er geen fraude zou zijn gepleegd.
“… gekenmerkt door talrijke procedurele tekortkomingen, …schendingen van het stemgeheim, en talrijke voorbeelden van groepsstemming.” – IEOM
Gezien het aantal waarnemers – 5,587 – lijkt de Servische regering de schijn van een transparante democratie te willen wekken, maar de conclusies van deze waarnemers spreken boekdelen. Er is genoeg bewijs dat de verkiezingen niet eerlijk zijn verlopen, maar de oppositie kan nergens terecht met deze bewijzen. De autoriteiten leggen de beschuldigingen simpelweg naast zich neer. Stemmen die pogen de democratie te beschermen worden verdrongen en opgepakt.
Internationale reacties
Met waarnemersmissies van het Europees Parlement en de OVSE mag een reactie vanuit Europa niet uitblijven. Directeur van de PES (Europese sociaaldemocraten) – Stefan Löfven – heeft dan ook een brief geschreven aan minister-president Ana Brnabić van Servië om zijn zorgen te uiten over de ongeregeldheden rondom de verkiezingen en de rechtsstaat in het algemeen. De PES reageerde eerder ook al met afschuw op de beschuldigingen van Servische autoriteiten richting MEP Andreas Schieder – onderdeel van de waarnemersmissie van het EP – die volgens de autoriteiten subjectief zou hebben gerapporteerd over ongeregeldheden. De geuite zorgen en eis voor onafhankelijk onderzoek zijn een eerste stap, maar om als Westerse democratieën geloofwaardigheid te behouden is het eisen van herverkiezingen het enige dat zoden aan de dijk zet. Enkel een onafhankelijk onderzoek in een land dat conclusies van rapporten simpelweg naast zich neerlegt, zal weinig in beweging brengen.
Gezien de recente gebeurtenissen, kan enkel geconcludeerd worden dat Servië nog een hele lange weg te gaan heeft tot EU-toetreding. Systematische discriminatie jegens de LGBTIQ+-gemeenschap duurt voort en de politiek bekommert zich er niet om. Er moeten flinke stappen gezet worden om in lijn te komen met Europese waarden, om te beginnen met het garanderen van vrije en eerlijke verkiezingen.
Meer weten? In aanloop naar de verkiezingen organiseerde FMS op 7 december een Politiek Café waarin werd vooruitgeblikt op de verkiezingen en werd gesproken over de mogelijke effecten voor zowel binnen- als buitenland. Kijk ons evenement hier terug!
