NL 
EN 
Foto: Postzegel van Abchazië uit 2008 – Wikimedia Commons
Je zou denken dat Rusland zijn handen vol heeft aan zijn totale oorlog in Oekraïne die nu al meer dan anderhalf jaar duurt. Oekraïne is momenteel echter niet het enige slachtoffer van Russisch expansionisme. Onlangs is de afgescheiden regio Abchazië, internationaal erkend als deel van Georgië, het brandpunt geworden van Ruslands regionale machtsstrijd. Rusland plant een permanente marinebasis in Ochamchira, Abchazië. Waar komt dit specifieke verlangen vandaan en wat valt er te begrijpen van de relatie van Rusland met Georgië, en Abchazië in het bijzonder?
De geschiedenis van Abchazië
Gedurende het grootste deel van de Sovjettijd was Abchazië een Autonome Socialistische Sovjetrepubliek, binnen de Socialistische Sovjetrepubliek Georgië. Etnisch, cultureel en taalkundig verschillen de Abchaziërs van de Georgiërs. De onrust na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie bracht de status van Abchazië ter discussie. De Abchaziërs waren bang dat een onafhankelijk Georgië hun cultuur en taal zou uitroeien en hun verlangen naar meer autonomie escaleerde in het Georgisch-Abchazisch conflict in 1992. Door Rusland gesteunde separatisten vochten tegen het Georgische leger. Honderdduizenden etnische Georgiërs werden verdreven en de regio scheidde zich af. Rusland erkent – als een van de enige landen ter wereld – Abchazië en Zuid-Ossetië, een andere afgescheiden regio binnen de internationaal erkende grenzen van Georgië, sinds 2008 als onafhankelijke staten. In dat jaar voerden Rusland en Georgië oorlog om de twee gebieden. Het resultaat was een de facto annexatie van de twee regio’s door Rusland. Sindsdien heeft Rusland in beide regio’s militaire bases gebouwd en Georgië beschouwt de twee regio’s, die meer dan 20% van zijn grondgebied beslaan, als bezet door Rusland. De conflicten over Abchazië zijn sindsdien onopgelost gebleven.
Diversificatie van militaire aanwezigheid
Als gevolg van incidentele Oekraïense aanvallen op Ruslands belangrijkste marinebasis in Sevastopol op de Krim, heeft Rusland een groot deel van zijn Zwarte Zeevloot teruggetrokken. Op zoek naar een alternatief voor Sevastopol, intensiveert Rusland nu zijn inspanningen voor een basis in Ochamchira. Vroeger, ten tijde van de Sovjet-Unie, was daar een marinebasis. Al in 2009 opperde Rusland zijn wens, wat tot bezorgdheid leidde in het Westen. Nu worden de plannen concreter nu Rusland een overeenkomst voor een permanente marinebasis heeft getekend met Aslan Bzjania, de leider van Abchazië. Het door Rusland gesteunde Abchazië staat open voor militaire samenwerking met Rusland omdat dit hen meer militaire macht en tegelijkertijd veiligheid biedt tegenover Georgië. Georgië zegt dat de stap een “grove schending van zijn soevereiniteit en territoriale integriteit” is.
Betrekkingen Rusland-Georgië
De relatie tussen Rusland en Georgië kent felle tegenstellingen sinds Georgië na de Rozenrevolutie in 2003 een pro-westerse koers is gaan varen. Rusland heeft gedreigd de twee regio’s officieel te annexeren en beschuldigt de NAVO ervan de spanningen te vergroten door een mogelijk lidmaatschap van Georgië ter sprake te brengen. Contra-intuïtief gezien is de problematische relatie de laatste tijd stabieler, rekening houdend met de Russische invasie in Oekraïne. Georgië heeft zich niet aangesloten bij de sancties tegen Rusland en als reactie daarop heeft Rusland de twintig jaar oude visumplicht voor Georgische staatsburgers afgeschaft. De stabiele banden kunnen worden verklaard door het groeiende regionale belang van Georgië. Georgië fungeert als een alternatieve corridor voor de EU richting Centraal-Azië en China. Nu Rusland zich concentreert op Oekraïne, neemt zijn invloed in de zuidelijke Kaukasus af, terwijl Georgië een belangrijke as is geworden om sancties te omzeilen. Nu Georgië meer te bieden heeft, kan het zijn invloed vergroten en een nieuwe kans bieden voor verzoening tussen Abchazië en Georgië. Rusland zou hier ook belang bij moeten hebben, omdat een open en stabiele grens met Georgië Rusland kan behoeden voor internationale uitsluiting.
Russisch irredentisme
Poetin heeft meerdere malen verklaard dat de ineenstorting van de Sovjet-Unie de ‘ergste geopolitieke catastrofe’ van de 20e eeuw was. Miljoenen Russen woonden plotseling in nieuwe onafhankelijke landen. Poetin heeft er blijkbaar zijn levenswerk van gemaakt om Sovjetgebied terug te winnen en alle Russen te herenigen in een Groot Rusland. Dit doel wordt irredentisme genoemd – de handeling waarbij een staat probeert gebieden van andere landen bij het zijne in te lijven, ofwel vanwege historische claims of de aanwezigheid van mensen met dezelfde taal en etniciteit. Poetins buitenlandbeleid is op zijn zachtst gezegd expansionistisch. Onder het mom van bescherming van etnische Russen breidt Moskou actief zijn invloedssfeer uit met berucht beleid in het “nabije buitenland”. Bijvoorbeeld het verstrekken van Russische paspoorten aan mensen in het noorden van Kazachstan, het zuidoosten van Oekraïne en andere regio’s waar grote aantallen etnische Russen wonen.
Rusland heeft er belang bij onrust te creëren in zijn “nabije buitenland” door afscheidingsbewegingen aan te wakkeren, om de macht van de buurlanden in bedwang te houden en hun politieke afhankelijkheid van Moskou te vergroten. De Russische annexatie van de Krim en delen van Zuidoost-Oekraïne zijn uitstekende voorbeelden van Russisch irredentisme. Hoewel de rol van Moskou in zijn buurlanden ernstig onder druk is komen te staan, probeert het Russische regime nog steeds zijn militaire aanwezigheid naast Oekraïne te vergroten, bijvoorbeeld in Abchazië. Dit moet op de voet worden gevolgd en Georgië verdient alle steun van westerse actoren om zijn soevereiniteit te beschermen en te behouden.
