NL 
EN 
Foto: Protesten in Myanmar tegen Militaire Coup in februari 2021 – Wikimedia Commons
Myanmar was kort in het nieuws na een zware aardbeving op 28 maart 2025. Inmiddels is de aandacht voor de situatie in de media grotendeels verdwenen. Hoewel de verwoestingen vergelijkbaar zijn met de aardbeving in Marokko in 2023, krijgt Myanmar drie keer minder media-aandacht. Volgens de VN-vluchtelingenorganisatie zijn bijna 3,6 miljoen mensen ontheemd en door wijdverspreid geweld is de toegang tot humanitaire hulp zeer beperkt. Steun en aandacht zijn hard nodig. Waarom lijkt Myanmar echter alleen het nieuws te halen ten tijde van natuurrampen, terwijl het land sinds de militaire staatsgreep in februari 2021 onder een onderdrukkend regime leeft en de democratie volledig onder druk staat?
De staatsgreep in Myanmar in 2021
In februari 2021 leek Myanmar een stap te zetten richting democratie. De verkiezingen leverden een overweldigende overwinning op voor de Nationale Liga voor Democratie (NLD). De partij behaalde 346 van de 476 zetels, onder leiding van Aung San Suu Kyi. Het leger beschuldigde NLD van verkiezingsfraude en pleegde 1 februari 2021 een staatsgreep. Politieke leiders van de NLD werden gearresteerd of vermoord, maar ook artiesten, acteurs en gewone burgers die zich kritisch uitten op sociale media. Generaal Min Aung Hlaing riep zichzelf uit tot leider van Myanmar.
Deze machtsgreep vond niet in een geopolitieke leegte plaats: omliggende grootmachten zagen hun kans om via infrastructurele deals en handelscorridors hun invloed in het land te consolideren. Sinds de staatsgreep leeft de bevolking van Myanmar onder een systeem van geweld en onderdrukking. Vrijheid van meningsuiting is zo goed als verdwenen en democratische hervormingen lijken ver te zoeken. De aardbeving van 28 maart heeft de kwetsbaarheid van de samenleving verder blootgelegd. Terwijl honderdduizenden mensen geraakt werden, gingen de luchtaanvallen van het leger door. Humanitaire organisaties maken meldingen van belemmeringen bij het verlenen van noodhulp door inmenging van de militaire autoriteiten. 
FMS sprak met Aye Kari Soe, mensenrechtenactivist en oprichter van Worldwide Burmese Students, een organisatie die jonge Myanmarezen ondersteunt en opleidt tot de democratische leiders. Ondanks de onderdrukking wijst zij op de kracht en het potentieel van haar land. Myanmar verdient blijvende internationale solidariteit – niet alleen in tijden van rampen, maar ook in de dagelijkse strijd voor vrijheid en gelijkheid.
Het perspectief van Aye Kari Soe: Myanmar is geen hulpeloos land
Soe deelt verhalen van vrienden die dagelijks de schrijnende realiteit ervaren, maar ook hun hoop vestigen op de potentie van Myanmar. Daarbij benadrukt Soe niet alleen het leed, maar ook de enorme potentie van haar land. Myanmar beschikt over rijke natuurlijke hulpbronnen, zoals jade, gas, aardolie, edelstenen en hardhout. Daarnaast heeft Myanmar een strategische ligging tussen India, China en Zuidoost-Azië. Onder het bewind van de militaire junta worden deze rijkdommen ingezet in het belang van buitenlandse machten, in plaats van ten goede te komen aan de bevolking. Zowel China als India investeren grootschalig in infrastructuurprojecten, zoals pijpleidingen en spoorverbindingen, waarmee ze toegang verkrijgen tot Zuidoost-Azië en geopolitieke invloed uitoefenen. China gebruikt deze projecten, zoals de Kyaukphyu-haven, om zijn strategische positie in de Indische Oceaan te versterken. Grootmachten gebruiken economische projecten soms als ‘soft power’ om de positie van de junta te legitimeren. Rusland speelt eveneens een rol door militaire steun en wapenleveringen aan de junta. Zo dreigt Myanmar steeds verder in de invloedssfeer van China en Rusland te raken. In dit complexe geopolitieke krachtenveld is het cruciaal dat westerse steun zich niet in één kamp laat trekken, maar juist bijdraagt aan een rechtvaardige, inclusieve toekomst voor het land en haar bevolking.
Internationale solidariteit boven eigenbelang
Aye Kari Soe pleit voor samenwerking op basis van gelijkwaardigheid. Niet alleen het Westen, maar óók buurmachten als India en China financieren grootschalige energie- en infrastructuurprojecten in Myanmar. Vaak met politieke voorwaarden. Internationale betrokkenheid moet vertrekken vanuit gedeelde mensenrechtenprincipes en mag niet onbedoeld de politieke spiraal van afhankelijkheid versterken. Myanmar moet niet worden gezien als een investeringsobject, maar als een partner.
De situatie in Myanmar lijkt misschien ver weg, maar volgens Aye Kari Soe kunnen de huidige internationale geopolitieke ontwikkelingen ook mogelijkheden bieden voor Nederland. Nu de wereldorde verandert, moet Nederland strategisch investeren in gelijkwaardige samenwerkingsprojecten. Stop met eenzijdig hulpgedrag en zie Myanmar als partner in plaats van als hulpbehoevend land.
Doorbreek de saviour mindset
Volgens Aye Kari Soe biedt een democratisch Myanmar enorme kansen voor samenwerking op basis van gelijkwaardigheid, maar zolang de militaire junta de macht in handen houdt, is deze samenwerking geen optie, stelt ze. Nederland moet stoppen met het zien van Myanmar als slechts een hulpbehoevend land. “Nederland moet einde maken aan ‘saviour behaviour’ en inzetten op wederzijds voordelige business‑deals. Zie Myanmar als een gelijkwaardige handelspartner. Zo is de inzet voor democratie en stabiliteit in Myanmar dus ook in het Nederlandse belang. “Er is zoveel te winnen. Er is gas. Er zijn heel veel dure grondstoffen, zoals goud en grondstoffen waar we de chips van telefoontjes mee kunnen maken. Er is echt veel te winnen. Maar ook met die geopolitiek is het wel een heel interessant land om in te investeren als Nederland”.
Nederland en internationale verantwoordelijkheid
Nederland heeft een taak in het ondersteunen van democratische bewegingen, zoals vastgelegd in Artikel 90 van de Grondwet van Nederland: het bevorderen van de internationale rechtsorde. De boodschap is helder: het ondersteunen van democratische bewegingen in Myanmar is een strategische keuze in lijn met de Myanmarese en Nederlandse belangen.
Volgens Aye Kari Soe is investeren in de democratische transitie van Myanmar essentieel, maar ze benadrukt dat democratie niet van de ene op de andere dag kan worden ingevoerd. Het is een proces dat misschien wel een generatie duurt, zegt ze. “Als je vrijheid nooit hebt gekend, wat is dan vrijheid? Probeer dat maar eens uit te leggen en dat merk ik ook bij jonge mensen. Hoe gaan we dat met de volgende generatie weer opbouwen?”
Wat is er nodig?
Volgens Aye Kari Soe zijn er verschillende cruciale stappen nodig om Myanmar werkelijk perspectief op een democratische toekomst te bieden. Een eerste stap is het afzetten van de militaire junta en het niet erkennen van de positie van de junta. De deelname van Min Aung Hlaing aan internationale topbijeenkomsten is onacceptabel. “Vandaag de dag protesteren mensen nog steeds,” vertelt ze. En dat doen ze met gevaar voor eigen leven. Maar echte verandering blijft moeilijk zolang de internationale gemeenschap de positie van het militaire regime blijft legitimeren. Een schrijnend voorbeeld is de aanwezigheid van generaal Min Aung Hlaing bij de BIMSTEC Summit in Bangkok. “Dat is schandelijk,” zegt Aye Kari Soe fel. Dat militaire leiders welkom zijn op zulke bijeenkomsten erkent hun positie impliciet. Dat moet stoppen. Haar boodschap is helder: de internationale gemeenschap moet de junta niet erkennen als legitieme machthebber.
Ten tweede zijn er gerichte sancties tegen leiders en organisaties van het regime, inclusief boycots van frauduleuze verkiezingen. De door de junta aangekondigde verkiezingen zijn in haar ogen niets meer dan een façade. “Het is een marketingstool.” Neem de verkiezingen niet serieus, want ze gaan niet eerlijk zijn. “Mensen hebben al hun stem gegeven en dat was met meer dan 80% voor NLD en al die leiders zijn gearresteerd of vermoord […] En ra, ra, ra het land dat uitgenodigd is om mee te kijken of alles eerlijk gaat is Rusland.“ Haar oproep is duidelijk: erken de verkiezingen niet, boycot ze en bied geen steun aan deze vorm van schijnlegitimiteit.
Daarnaast is steun via alternatieve hulpkanalen zoals de National Unity Government (NUG) nodig, zodat hulp direct bij burgers terechtkomt. Ook bij natuurrampen, zoals de aardbeving van 28 maart, is waakzaamheid essentieel. “Als je nu via de junta geld stuurt, dan gaat het geld niet naar het helpen van mensen, maar letterlijk naar het vermoorden van mensen.” Hulpverlening moet via alternatieve routes verlopen, buiten de junta om. Er zijn gebieden die onder controle staan van de National Unity Government of Myanmar (NUG), de schaduwregering. Daar kunnen we hulp bieden aan kinderen en ziekenhuizen […] zodat we toch echt bij de mensen kunnen aankomen.”
Tot slot moet er geïnvesteerd worden in langetermijnopbouw. Een democratische transitie is een proces van generaties. Investeer in onderwijs, leiderschapsvorming en democratische vorming. “We praten nu over miljoenen mensen die geen onderwijs krijgen”. In eerste instantie richt ze zich op praktisch onderwijs, zoals leren rekenen en Engels spreken. Dit zijn basisvaardigheden die mensen sterker en onafhankelijker maken. Maar op de lange termijn gaat het om veel meer: Mensen moeten leren wat het betekent om in vrijheid te leven. Wat leiderschap en democratie betekent. Zonder deze fundamenten blijft echte verandering uit.
De manier waarop Myanmar in het nieuws komt doet geen recht aan de complexe realiteit. Het beeld van Myanmar als hulpeloos land moet worden losgelaten. Het is een land vol potentie, rijk aan grondstoffen en met een jonge generatie die verlangt naar vrijheid. Terwijl de militaire junta de vooruitgang blokkeert, is blijvende internationale solidariteit—met een focus op democratische bewegingen en onderwijs—essentieel voor toekomstig succes.
