NL 
EN 
Foto: Graffiti in Tbilisi in April-Mei 2024 (bron: Jelger Groeneveld, Flickr)
Op 3 juni is de beruchte wet op buitenlandse agenten officieel aangenomen door het Georgische parlement. Een laatste poging om de wet tegen te houden door Saloma Zourabichvili, de Georgische president die EU-gezind is, werd afgewezen door de parlementaire meerderheid van Georgian Dream. De wet, die sterk lijkt op de Russische wet op buitenlandse agenten, verplicht alle maatschappelijke organisaties die meer dan 20% van hun financiering uit het buitenland ontvangen zich te laten registreren als ‘die de belangen van een buitenlandse mogendheid nastreven’. Critici verwachten dat de wet de vrijheid van de media zal beperken en de regering zal helpen om het maatschappelijk middenveld de mond te snoeren.
De nieuwe wet werd in april opnieuw ingevoerd, na een mislukte poging in 2023. Sindsdien hebben er massale protesten plaatsgevonden, voornamelijk in de hoofdstad Tbilisi, waarbij tienduizenden Georgiërs wekenlang de straat op gingen. FMS-trainer Rowdy Boeyink is net terug uit Georgië en vertelt over zijn ervaringen in het land in deze tijd van grote politieke onrust. Hij ervoer ‘een stemming van hoop en woede. Hoop omdat mensen nog steeds geloven in toetreding tot de EU, woede omdat mensen oprecht verrast waren door de herinvoering van de nieuwe wet en hun hoop zagen slinken.’
De sfeer
Hoewel de protesten in Tbilisi al weken aan de gang waren, leek de stad relatief rustig. ‘Ik had een meer gespannen sfeer in de stad verwacht, maar op veel plekken was het business as usual’, zegt Boeyink. ‘Je ziet wel veel kraampjes die EU-vlaggen, sokken en dat soort dingen verkopen rond het nationale parlement. Alles draait daar om de EU,’ voegt hij eraan toe.
Maar als je goed oplet, zie je overal in de stad tekenen van protest. Je ziet overal verwijzingen naar wat er gebeurt, zowel pro-EU als anti-Russische graffiti is prominent aanwezig in de hele stad. Zowel de Russische politieke invloed als de massale immigratie van Russen, waardoor de huren in de stad de pan uit rezen, hebben voor onvrede onder de bevolking gezorgd. Veel Russen gebruiken Georgië als een veilige haven om uit te zitten wat Boeyink de ‘Poetinwinter’ in Rusland noemt.
De protesten
Demonstranten hoopten misschien dat de regerende partij Georgian Dream (GD) zou terugkrabbelen bij grootschalige protesten, net zoals vorig jaar. Maar de partij, onder leiding van de beruchte miljardair Bidzina Ivanishvili, besloot het nog eens dunnetjes over te doen. Ondanks een presidentieel veto werd de wet door het parlement gedrukt. Protesten werden met geweld onderdrukt door de oproerpolitie met onheilspellende witte traangasmaskers. Toen we wegliepen van het protest zagen we honderden oproerpolitieagenten die zich klaarmaakten om de demonstranten tegemoet te treden. Als je bedenkt dat Georgië maar een oproerpolitie heeft van ongeveer 500 mensen, leek het wel alsof minstens 80% van hen was opgeroepen om de protesten in Tbilisi de kop in te drukken,’ zegt Boeyink.
Toen hij bij verschillende van die protesten aanwezig was, merkte hij op dat “ze (de protesten, red.) echt worden geleid door actoren uit het maatschappelijk middenveld, kunstenaars en schrijvers. Niet door leden van de politieke oppositie, want het imago van de Georgische politiek blijft ernstig bezoedeld onder de bevolking.” Hoewel jongeren erg betrokken zijn bij de demonstraties, “zie je echt jong en oud, man en vrouw. Mensen uit heel Tbilisi lijken te zijn gekomen om te protesteren.”
Toepassing van de wet
De manier waarop GD de nieuwe wet door het parlement heeft gejaagd doet vermoeden dat ze zo snel mogelijk willen beginnen met de handhaving ervan. Of ze daar de middelen voor hebben is de vraag. Volgens Boeyink ‘is de politiemacht relatief klein en nog niet zodanig hervormd dat ze een dergelijke wet kan handhaven. Het repressieve politieapparaat onder Saakashvili is ontmanteld en het zal enige tijd duren om een dergelijk systeem weer op te zetten. Onder het maatschappelijk middenveld bestaat de hoop dat het tot de verkiezingen zal duren voordat de politie klaar is om effectief te handhaven. Dit geeft de Georgische burgermaatschappij hopelijk de kans om campagne te voeren tegen Georgian Dream zonder al te veel overheidsbemoeienis.
Komende verkiezingen en verdeelde oppositie
Parlementsverkiezingen zijn gepland op 26 oktober van dit jaar en zullen waarschijnlijk een beslissend moment worden voor zowel GD als de oppositie. Met de toekenning van de status van kandidaat-lidstaat aan Georgië heeft de EU “de meerderheid van de bevolking die streeft naar toetreding beloond, terwijl ze GD heeft ontmaskerd als niet echt in overeenstemming met het EU-lidmaatschap”. Als GD erin slaagt zijn meerderheid te behouden, zal het vrijwel zeker doorgaan op de ingeslagen weg, waardoor “de toetreding van Georgië tot de EU minstens de komende 15 tot 20 jaar op de lange baan wordt geschoven”, aldus Boeyink.
Voor de oppositie, die notoir verdeeld is, is dit het moment om zich te ontpoppen als een gezamenlijke kracht tegen de Russische invloed en voor toetreding tot de Europese Unie. Het hangt echt af van de mate waarin de oppositie in staat is om samen te werken met de demonstranten, maar ook met elkaar’, zegt Boeyink. Het verenigen van de oppositie is echter makkelijker gezegd dan gedaan. De United National Movement (UNM), de grootste oppositiepartij, wordt nog steeds sterk geassocieerd met de autoritaire praktijken van haar leider en voormalig president van Georgië Mikhail Saakashvili. De FMS trainer beschouwt dit als zeer problematisch omdat “partijen die proberen hun onvrede met de gevestigde politieke partijen uit te buiten door in de kloof tussen GD en UNM te springen, de algehele cohesie van de oppositie zouden kunnen ondermijnen”.
Daarnaast is het nog maar de vraag of de verkiezingen eerlijk zullen verlopen. Boeyink maakt zich zorgen, want “GD is diep doorgedrongen in de Georgische samenleving en heeft strategisch loyalisten aangesteld binnen het schoolsysteem, de politie, de gezondheidszorg en vele andere plaatsen. Als er ooit een tijd is geweest voor de Georgische oppositie om persoonlijke ruzies opzij te zetten en te werken aan een meerpartijendemocratie, dan is het nu. Met nog 4 maanden te gaan is het cruciaal om samenwerking te zoeken met maatschappelijke organisaties en het momentum van de protesten levend te houden.
