NL 
EN 
Ontwikkelingslanden lopen 1,8 miljard euro per jaar mis door het Nederlandse belastingbeleid. Dat is de conclusie van het net uitgebrachte onderzoeksrapport van ActionAid. Zeven jaar geleden stond de teller nog op 460 miljoen euro per jaar. Hoe kan het dat Nederland een belastingparadijs blijft en nog belangrijker: wat zijn de consequenties hiervan voor het al wankele Nederlandse ontwikkelingsbeleid?
Nederland ’s werelds vierde belastingparadijs
“A tax haven”, zo noemde president Obama Nederland in 2009 en sindsdien is er schijnbaar weinig veranderd. Volgens het Tax Justice Network (TJN) staat Nederland vierde in de lijst van grootste belastingparadijzen, na de Britse Maagdeneilanden, Bermuda en de Kaaimaneilanden. De grootste aandrijver van deze wereldbekende bijnaam van belastingparadijs zijn de alom bekende Nederlandse brievenbusfirma’s.
Volgens het nieuw uitgebrachte rapport van ActionAid wordt er op twee manieren in toenemende mate gebruik gemaakt van deze brievenbusfirma’s. Ten eerste staat Nederland bekend als een doorsluisland: multinationals gebruiken het uitgebreide Nederlandse netwerk van belastingverdragen om geldstromen via Nederland naar andere belastingparadijzen te laten lopen. Deze financiële stromen van bedrijfswinsten in ontwikkelingslanden zijn sinds 2013 verviervoudigd. Ten tweede worden buitenlandse investeringen in ontwikkelingslanden grootschalig via Nederlandse brievenbusfirma’s gedaan. Deze investeringen, vaak in de vorm van directe buitenlandse investeringen, zijn in de afgelopen zeven jaar verdubbeld.
Gevolgen voor ontwikkelingslanden
Het belangrijkste gevolg voor ontwikkelingslanden is dat 1,8 miljard euro wordt misgelopen die anders geïnvesteerd had kunnen worden in essentiële publieke sectoren zoals het onderwijs en de gezondheidszorg. Een extra pijnlijke conclusie die al jaren wordt getrokken, en nu weer door ActionAid, is dat kwetsbare groepen als vrouwen en meisjes de grootste dupe zijn van het niet toegang hebben tot onderwijs en gezondheidszorg. Zodoende kunnen ontwikkelingslanden zich niet richten op de sectoren die ertoe doen met kwalijke gevolgen voor de economische ontwikkeling.
In perspectief
In schril contrast met de misgelopen 1,8 miljard euro staat de Nederlandse steun aan ontwikkelingslanden voor het bestrijden van COVID-19: een welgetelde 250 miljoen euro. Op dit bedrag was het kabinet gekomen, na wekenlang intern debat, nadat de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) de overheid dringend had verzocht 1 miljard euro aan steun te geven. Een ander verontrustend feit is dat het misgelopen bedrag gelijk staat aan bijna 40% van de Nederlandse uitgaven aan ontwikkelingssamenwerking, namelijk 4,8 miljard euro in het jaar 2018. Zodoende glipt 1,8 miljard euro door de vingers van het inconsequente belastingbeleid van Nederland.
Dit kan nu echt niet meer
Het rapport van ActionAid drukt onze neus nogmaals op de pijnlijke feiten. Ondanks de verschillende pogingen van de Nederlandse overheid de negatieve fiscale impact op ontwikkelingslanden te beperken, is de impact bijna verviervoudigd. Te lang is het internationale ontwikkelingsbeleid gebaseerd geweest op tegenstrijdigheden. Het is niet langer uit te leggen dat Nederland aan de ene kant miljarden steun geeft aan ontwikkelingslanden, terwijl dezelfde ontwikkelingslanden door Nederlands toedoen miljarden belasting mislopen. Toch wordt hier in de huidige discussie rondom belastingen nog veel te weinig aandacht aan besteed.
In het recent verschenen eindrapport van de Adviescommissie belastingheffing multinationals wordt er slechts 1 keer het woord ‘belastingparadijs’ genoemd, terwijl het woord ‘vestigingsklimaat’ 96 keer voorkomt. In het daaropvolgende rondetafelgesprek werd de terechte vraag hoe veel belasting andere landen mislopen snel van de tafel geveegd wat het huidige politieke standpunt wederom pijnlijk duidelijk maakte.
Daarom is het de hoogste tijd dat Nederland zijn prioriteiten op belastingbeleid herziet en zich in gaat zetten voor eerlijkere fiscale relaties met ontwikkelingslanden en het eigen belastingbeleid fors gaat herzien. Alleen zo krijgen ontwikkelingslanden de kans zich te ontdoen van hun afhankelijkheid van Nederlandse hulp en zich te richten op fundamentele economische ontwikkeling.
Door: Jurrian Veldhuizen
Foto: Flickr
