NL 
EN 
Minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp in debat, Tweede Kamer (Bron)
Het kabinet-Schoof heeft grote voornemens op het gebied van defensie en de steun aan Oekraïne – miljarden aan investeringen moeten Nederland op het niveau van de NAVO-tweeprocentnorm brengen. Hier werd afgelopen week over gestemd bij de begrotingsbehandeling van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Op de achtergrond worden cruciale budgetten voor democratisering en rechtsstatelijke ondersteuning in het Midden-Oosten, Oost-Europa en de Westelijke Balkan echter uitgehold. Hierdoor raken internationale doelstellingen van Nederland voor een veilig en stabiel continent juist verder uit zicht.
Nederland zal in de komende jaren veel bezuinigen op internationale samenwerking – en dit is niet anders op het gebied van democratie en rechtsstaat in de schil van landen rondom de EU. In de afgelopen jaren zijn de fondsen Matra en Shiraka cruciaal gebleken voor democratische en rechtsstatelijke ondersteuning in deze regio’s. Matra – Maatschappelijke Transformatie – richt zich op EU-kandidaat-landen én Armenië, Azerbaijan en Wit Rusland. Shiraka – in het Arabisch partnerschap – focust op het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Al drie decennia zorgen de programma’s voor belangrijke successen – van prijswinnende onderzoeken naar corruptie tot coalitievorming tussen verschillende politieke partijen . Daarnaast zijn beide programma’s een belangrijke bron van kennis en samenwerking tussen de Nederlandse overheid en organisaties in het maatschappelijk middenveld. Het Matra-programma wordt geprezen in veel kandidaat-lidstaten en geeft Nederland veel diplomatieke invloed ten aanzien van deze landen. Verschillende evaluaties in de afgelopen jaren bevestigen dit beeld.
In lijn met het hoofdlijnenakkoord moeten ministeries 22 procent van hun budgetten gaan bezuinigen. Dat is voor het Ministerie van Buitenlandse Zaken niet anders. Door deze opgaaf worden in de komende drie jaar de budgetten voor Matra en Shiraka meer dan gehalveerd. En dat terwijl er met relatief kleine fondsen grote successen worden geboekt. In 2025 krijgen Matra en Shiraka bij de voorgestelde begroting 29,6 miljoen – een schijntje op een begroting van ruim 12 miljard euro.
Deze bezuinigingen op democratisering en rechtsstaatsondersteuning steken schril af bij het voornemen van het kabinet om te investeren in onze defensie. We investeren miljarden in de krijgsmacht en combineren dit met militaire steun aan Oekraïne. Het belang van adequate defensiebudgetten staat buiten kijf in tijden van grote geopolitieke onzekerheid en dreiging, net als de steun voor Oekraïne tegen de Russische agressie. Deze agressie laat des te meer zien dat als we autocraten vrij spel geven, dit alleen maar leidt tot meer conflict en instabiliteit. Alleen investeren in defensie is niet voldoende om onze doelen rondom internationale veiligheid te bereiken.
Waar blijft de steun voor democraten, activisten, goed bestuur? Nederland wil dat EU-kandidaat-landen zich houden aan de EU-toetredingseisen – de zogeheten Kopenhagencriteria. Nederland predikt het dogma ‘strict and fair’ op deze eisen – maar in de tussentijd decimeren we de ondersteuning hiervoor. We willen afspraken maken met landen in Noord-Afrika over migratie, maar dit blijkt maar lastig als sommige gesprekspartners structureel mensenrechten schenden. Hierdoor neemt de instabiliteit rondom de EU alleen maar verder toe. Als de Nederlandse regering haar doelen wil bereiken voor een veilig, soeverein én democratisch Europa, zijn investeringen in democratisering net zo belangrijk als het halen van NAVO-normen.
Budgetten voor democratisering en rechtsstaatondersteuning zijn kruimelwerk op de begrotingsplaat. En toch maken deze gelden een enorm verschil voor de Nederlandse internationale positie, goed bestuur en conflictpreventie. Onverschilligheid raakt ons op de lange termijn alleen maar harder. Daarom, kabinet: bezuinig niet op Matra en Shiraka, koppel de defensie-investeringen aan de democratie-investeringen en laat zien dat we op alle vlakken staan voor een sterk Europa.
