All Eyes on Sudan

In Khartoem, de hoofdstad van Soedan, brak in april vorig jaar een hevig gevecht uit tussen het regeringsleger de Sudanese Armed Forces (SAF) en het paramilitaire leger Rapid Support Forces (RSF). Sindsdien woedt er een bloedige oorlog in Soedan. Maar ook voor deze escalatie in 2023 kende het land al grote problemen. De bevolking van Soedan kampt al meer dan dertig jaar met armoede, honger en geweld. Van de ruim 48 miljoen inwoners van het land zijn inmiddels 8,2 miljoen mensen op de vlucht geslagen.

Ondanks de ernstige gevolgen van het conflict krijgt Soedan weinig internationale aandacht. Daarom organiseerden op 26 juni een politiek café over de situatie in Soedan. De hoge opkomst, ondanks de hitte van die dag, benadrukt de urgentie en betrokkenheid bij dit onderwerp. Tijdens deze bijeenkomst bespraken we verschillende thema’s die samen een beeld geven van de complexe en tragische situatie in het land. We belichtten onder andere de humanitaire crisis, de historische achtergronden, de persvrijheid, de disproportionele impact op vrouwen, en de toekomstperspectieven voor Soedan.

De humanitaire ramp

De inmiddels 8,2 miljoen mensen die op de vlucht zijn geslagen komen voornamelijk uit Khartoem en de regio Darfur. De grote meerderheid, ongeveer 6,5 miljoen mensen, verblijft nu in andere delen van Sudan, terwijl een kleiner deel naar buurlanden is gevlucht.

Bijna 18 miljoen mensen – ongeveer evenveel als het aantal inwoners van Nederland – in Soedan hebben geen zekerheid over hun volgende maaltijd. En voor zeker 6 miljoen van hen is de situatie zo ernstig dat ze op het randje van acute hongersnood balanceren. Het VN-wereldvoedselprogramma waarschuwt dat de grootste hongersnood ter wereld imminent is, met meer dan 20 miljoen Sudanezen die het risico lopen te sterven door ondervoeding.

Human Rights Watch spreekt zelfs van mogelijke etnische zuivering in het westen van het land. Ze beweren dat RSF en geallieerde milities ernstige schendingen plegen die gericht waren tegen het Massalit volk en andere niet-Arabische gemeenschappen met het kennelijke doel om hen op zijn minst de regio voorgoed te laten verlaten. De spanning tussen Arabische en niet-Arabische gemeenschappen heeft diepe historische wortels.

Geschiedenis van het conflict

Na de onafhankelijkheid van Soedan in 1955 legde de eerste grondwet vast dat het land ‘naar de Arabische taal en cultuur’ zou worden ingericht. Dit veroorzaakte segregatie tussen de ‘Arabische’ en ‘Afrikaanse’ bevolkingsgroepen. Achtergestelde groepen, zoals etnisch Afrikaanse Sudanezen, probeerden sindsdien met geweld gelijkheid af te dwingen. De afsplitsing van het overwegend etnisch Afrikaanse Zuid-Sudan in 2011 en de genocide in Darfur in 2003 zijn hier tragische voorbeelden van.

Voor een lange tijd was Soedan onder leiding van dictator Omar al-Bashir, die de leiding op zich nam na een legercoup tegen de democratisch verkozen regering in 1989. Al-Bashir antwoordde op oppositie met harde repressie. Deze harde repressie heeft hem twee arrestatiebevelen van het Internationaal Strafhof opgeleverd voor genocide, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Na meer dan 30 jaar dictatuur brak in 2019 de revolutie aan en hebben het SAF en de RSF al-Bashir afgezet. Wat begon als een gezamenlijke inspanning om de dictatuur te beëindigen, veranderde later echter in een machtsstrijd tussen de SAF en de RSF. Dit leidde tot de geweldsescalatie in april 2023.

Persvrijheid: het eerste slachtoffer bij conflict

Ondanks de immense humanitaire crisis blijft de internationale aandacht beperkt. Dit wordt deels veroorzaakt door de complexiteit van het conflict en de moeilijkheid om het te begrijpen vanuit een eenvoudig goed-tegen-slecht perspectief. Bovendien maakt de onveilige situatie het voor journalisten vrijwel onmogelijk om ter plaatse verslag te doen.

In Soedan is de persvrijheid zwaar onder druk komen te staan. Het Soedanese Journalisten Syndicaat (SJS) heeft in een jaar tijd 377 aanvallen op de persvrijheid gedocumenteerd. Honderden journalisten zijn het land ontvlucht, velen van hen naar omliggende landen zoals Egypte en Oeganda. De media worden constant bedreigd, met talloze kranten, radiostations en tv-stations die zijn gesloten of vernietigd.

Journalisten die proberen verslag te doen van de gruweldaden in Soedan riskeren hun leven. Zowel SAF als RSF presenteren zichzelf als de beschermers van het volk en zijn vastbesloten om elke tegenspraak te onderdrukken. Dit heeft geleid tot een angstcultuur waarin de vrije pers niet kan opereren, en de wereld nauwelijks op de hoogte is van de omvang van de misdaden die worden gepleegd.

Vrouwen in het conflict: de onzichtbare slagvelden

In tijden van oorlog zijn vrouwen vaak de eerste slachtoffers en dat is in Soedan niet anders. Het conflict heeft geleid tot een toename van gendergerelateerd geweld, waarbij seksueel geweld als wapen wordt ingezet. Vrouwen en meisjes lopen overal gevaar, van hun eigen huizen tot de overvolle vluchtelingenkampen waar ze proberen veiligheid te vinden. De toegang tot gezondheidszorg, met name op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid, is drastisch verminderd, waardoor veel vrouwen zonder essentiële hulp blijven.

De vraag naar deze gezondheidsdiensten is sinds april 2023 meer dan verdubbeld, van 3,1 miljoen naar 6,7 miljoen, maar slechts een fractie van hen ontvangt de nodige zorg. De situatie is even schrijnend in de buurlanden, waar vrouwelijke vluchtelingen ook te maken hebben met geweld en uitbuiting, en waar de middelen om hen te helpen beperkt zijn.

Toekomstperspectieven

Tijdens ons politiek café spraken we ook over de toekomstperspectieven voor Soedan. De oorlog heeft de infrastructuur van het land verwoest, miljoenen mensen op de vlucht gedreven en een enorme humanitaire crisis veroorzaakt. Internationale inspanningen zijn noodzakelijk om een einde te maken aan het geweld, humanitaire hulp te bieden aan de miljoenen getroffenen en de persvrijheid te herstellen zodat de waarheid kan worden verteld.

Het is van cruciaal belang dat de internationale gemeenschap wakker wordt voor het lijden van de Soedanese bevolking en actief betrokken raakt bij het vinden van een duurzame oplossing voor dit complexe conflict.