NL 
EN 
Foto: ‘Say No to Tommy Robinson’ protest – Flickr
De afgelopen dagen zijn delen van het Verenigd Koninkrijk in de greep van gewelddadige rellen. In meer dan dertig plaatsen, waaronder Manchester, Belfast en Leicester, braken gewelddadige anti-immigratie en anti-islamprotesten uit, waarbij moskeeën werden aangevallen, bibliotheken en politieauto’s in brand werden gestoken, asielopvangen werden bestormd, en de nazigroet werd gebracht. Tot nu toe zijn ruim 400 mensen gearresteerd.
De aanhoudende golf van racistische en islamofobe aanvallen in het Verenigd Koninkrijk werd aangewakkerd door desinformatie die online werd verspreid na de steekpartij van maandag 29 juli in Southport, waarbij drie kinderen om het leven kwamen. Valse beweringen dat de aanvaller een moslim en asielzoeker was, verspreidden zich snel online. Prominente gebruikers van X (voorheen Twitter), waaronder voormalig GB News-presentator Laurence Fox en anti-islam activist Tommy Robinson, zijn betrokken geweest bij het verspreiden van nepnieuws naar miljoenen mensen. De relschoppers scandeerden naast “Rule Britannia” en “Who the f*** is Allah” dan ook: “Tommy, Tommy, Tommy Robinson”.
De gezichten achter de desinformatie op X
Tommy Robinson is de oprichter en voormalig leider van de English Defence League (EDL), een extreemrechtse beweging die bekend staat om haar harde anti-islam standpunten en gewelddadige demonstraties. Ondanks dat de EDL in officiële vorm niet meer bestaat, blijft Robinson een prominent figuur binnen de Britse extreemrechtse scene, waar hij zijn invloed uitoefent door middel van sociale media en andere platforms. Terwijl de rellen in Engeland escaleerden, genoot Tommy Robinson van een vakantie op Cyprus. Op X, waar hij 882 duizend volgers heeft, verspreidde hij vanuit zijn hotel opruiende berichten tijdens de rellen. Zo beweerde hij onder andere valselijk dat Britse moslims betrokken waren bij steekpartijen in Staffordshire en aanvallen op vrouwen in Schotland. Volgens de Daily Mail heeft hij in de loop van het afgelopen weekend meer dan honderd keer op X gepost.
Wie ook volgens velen heeft bijgedragen aan het verspreiden van de geruchten, en meerdere malen Tommy Robinson heeft ontmoet, is Andrew Tate: de zelfverklaarde misogynist die zei dat hij miljoenen dollars heeft verdiend met webcamdiensten en is aangeklaagd voor verkrachting en mensenhandel. Uren na de steekpartij in Southport zei hij op X: “Een illegale migrant kwam een maand geleden aan op een boot. Toen besloot hij kinderen neer te steken”. Dit bericht had binnen twee dagen 15 miljoen weergaven.
Veel nieuwsartikelen beweren dat Elon Musk, de CEO van X, een controversiële rol speelde in dit proces. Zo stelt Joe Mulhall van de organisatie Hope not Hate dat de hernieuwde aanwezigheid van extreemrechtse activisten op platforms zoals X heeft bijgedragen aan de woede en chaos. Na de overname van Twitter verleende Musk amnestie aan eerder gedeplatformeerde figuren, waaronder Robinson. Dit gaf extremisten opnieuw een podium om hun haatzaaiende boodschappen te verspreiden. Musk heeft ook zelf nepnieuws over de rellen op X gedeeld. Zo deelde hij een vervalst artikel van The Telegraph waarin hij beweerde dat Keir Starmer overweegt om de relschoppers naar “noodopvangkampen” op de Falklands te sturen. Musk verwijderde het bericht ongeveer 30 minuten later, maar een screenshot van Politics.co.uk suggereert dat het bijna twee miljoen keer bekeken was voordat het verwijderd werd.
Radicalisatie van politici
Immigranten, vooral moslims, worden vaak afgeschilderd als een existentiële bedreiging voor de ‘westerse cultuur’, stelt hoogleraar migratiegeschiedenis Leo Lucassen. Zo heeft de extreemrechtse politicus Laurence Fox, oprichter van de populistische Reclaim Party, getweet dat “al tientallen jaren Britse meisjes worden verkracht door immigrantenbarbaren” en dat het “oorlog is”. Ook sprak Nigel Farage, leider van anti-migratie partij Reform UK, over “verbrokkeling van onze gemeenschappen als gevolg van massale, ongecontroleerde migratie” in zijn reactie op de gewelddadige rellen.
Politici spreken ook vaak hun steun uit voor radicaalrechtse activisten met dit soort standpunten. Een voorbeeld hiervan is PVV-leider Geert Wilders, die in 2018 aanwezig was bij een ‘Free Tommy Robinson’-demonstratie in Londen. Tijdens deze demonstratie sprak Wilders zijn steun uit voor Robinson en eiste hij zijn vrijlating uit de gevangenis, waar Robinson zat vanwege minachting van de rechtbank. Wilders veroordeelde de “beperkingen op vrijheid van meningsuiting in het Verenigd Koninkrijk”.
Hoogleraar Lucassen stelt ook dat het antimigratiedenken in de afgelopen twintig jaar is geradicaliseerd. Een extreme uitdrukking hiervan, het ombevolkingsdenken, werd een lange tijd gepromoot door radicale extreemrechtse politici. Ook in Nederland werd de racistische ‘omvolkingstheorie’ recentelijk een veel besproken thema dat veel populariteit won.
Experts waarschuwden hier al voor
Sara Khan, voormalig adviseur van premiers Rishi Sunak, Theresa May en Boris Johnson, zei in een interview met The Guardian: “Dit zat er al een tijd duidelijk aan te komen. Ik heb tal van rapporten voor hen geschreven waarin staat dat het extremisme in opkomst is en dat ons land er niet klaar voor is om daarmee om te gaan. Opeenvolgende regeringen hebben er niets mee gedaan.” Khan beargumenteert dat er onvoldoende wetgeving is om ‘haatpraat’ aan te pakken. “Natuurlijk kun je een debat voeren over immigratie, over de aantallen mensen die hierheen komen, maar er is een manier om over deze kwesties te praten zonder ontmenselijkende en opruiende taal te gebruiken.”
Ook migratie-expert Hein de Haas reageerde op de rellen in Engeland door te wijzen op de decennia van anti-immigratie en anti-moslim propaganda welke een vruchtbare bodem hebben gecreëerd voor racistisch geweld. “Immigratie is zeker niet alleen een goed nieuwsverhaal (het meer fundamentele probleem is de hele pro/anti framing van de kwestie), maar het is duidelijk dat deze rellen worden gevoed door decennia van systematische haatzaaierij tegen immigranten en moslims. Dat heeft niets te maken met ‘legitieme bezorgdheid’.” Hij deelde hierbij ook een foto van krantenkoppen van nieuwsbladen, waaronder ‘Muslim schools ban our culture’, ‘How to spot the jihadi next door’ en ‘Islam poses a threat tot he West, say 53pc in poll’. Een vergelijkbaar argument werd ook gedeeld door Lucassen: “Engelse tabloids stellen immigranten al decennialang met vette, dehumaniserende koppen op de voorpagina voor als een existentiële bedreiging”.
De macht van sociale media en online haatzaaiing
De recente islamofobische rellen in Engeland tonen duidelijk de gevaren van online haatzaaiing en de macht van sociale media om geweld en verdeeldheid aan te wakkeren. De gebeurtenissen onderstrepen de noodzaak voor zowel verantwoorde regulering van online platforms als een gezamenlijke inspanning om haat en extremisme te bestrijden, zowel offline als online. Naast regulering van sociale media is ook een grotere focus op educatie en maatschappelijke bewustwording essentieel om de impact van online haat te verminderen en een inclusieve samenleving te bevorderen.
