NL 
EN 
Foto boven: Kido Koenig (FMS) sprak tijdens evenement van SD Platform in Kyiv (juli 2024)
Eerder deze maand bezocht de Foundation Max van der Stoel Oekraïne, in samenwerking met andere politieke partijen en stichtingen uit Europa. Het vijfdaagse bezoek stond in het teken van het bezoeken van politieke actoren en het onderzoeken van sociale aspecten binnen Oekraïne’s EU-integratieproces. Maar uiteraard waren de bespiegelingen van het bezoek breder – een onderkenning van de realiteit waarin Oekraïne sinds 2014 leeft.
Onzekerheden én zekerheden tijdens de oorlog
Sinds de grootschalige Russische invasie in 2022 viert onzekerheid in Oekraïne hoogtij. In de eerste maanden sinds 24 februari 2022, onzekerheid over de snelle Russische opmars. Vorig jaar, onzekerheid over de slaagkans van het Oekraïense offensief. En dit jaar, onzekerheid over de Westerse – met name Amerikaanse – steun en onzekerheid over het verloop van de oorlog nu het front redelijk gestabiliseerd is.
Zeker is dat het luchtalarm een aantal keer per dag afgaat – met name in steden in het oosten van het land. De Oekraïense luchtverdediging is in staat om de meeste raketaanvallen van de Russische agressor te pareren – maar niet altijd. Een dag vóór het bezoek van de FMS werd dit op catastrofale wijze duidelijk met de schaamteloze aanval op kinderziekenhuis Okhmatdyt in Kyiv, met ten minste 33 doden tot gevolg. Het laat zien dat Oekraïne urgent meer luchtverdediging kan gebruiken om haar steden en energievoorzieningen te kunnen beschermen.
Een andere dagelijkse zekerheid in Oekraïne is stroomuitval. De aanhoudende Russische aanvallen op energievoorzieningen zorgen ervoor dat er in sommige steden nog maar vier uur stroom per dag is. Ten tijde van hittegolven in de zomer en strenge kou in de winter raakt dit vele Oekraïners hard. Duizenden generatoren zorgen ervoor dat belangrijke voorzieningen blijven werken. De nood van adequate luchtverdediging en het herstellen van stroomvoorzieningen is dan ook cruciaal voor vele aspecten van de Oekraïense economie, zo betoogde Julia Soldatiuk-Westerveld (Clingendael) ook eerder deze maand.
Complexe uitdagingen
Wat ook zeker is, is de wil van de Oekraïners om de oorlog te winnen én het land rotsvast op het pad van EU-integratie te zetten. Dit is geen gemakkelijke weg. Veel aandacht tijdens ons bezoek ging uit naar mogelijkheden en uitdagingen in een naoorlogs Oekraïne. Gesprekken hierover voelen soms paradoxaal terwijl Oekraïne nog volledig in een existentiële oorlog is, met een enorme impact op alle facetten van samenleving en burgerschap. Tóch is het belangrijk deze gesprekken te voeren – met name met het oog op de steun die wij als Foundation Max van der Stoel geven aan politieke actoren die een sociale en democratische koers voorstaan.
De uitdagingen in een naoorlogs Oekraïne zijn dan ook veelomvattend. Bij de wederopbouw van Oekraïne zijn enorme fondsen beschikbaar. Deze wederopbouw moet plaatsvinden op eerlijke wijze, waarbij de regie niet in handen ligt van multinationals en grote Westerse bedrijven, die een mate van eigenbelang op de toekomstige Oekraïense economie zullen nahouden. Dit geldt ook voor sociale aspecten van de EU-integratie als geheel. Overmatige liberalisatie en het herhalen van fouten die in andere Centraal- en Oost-Europese landen in de EU-integratie gemaakt zijn, moet hierbij voorkomen worden. Een betekenisvolle facilitatie van een sociale dialoog tussen werkgevers, vakbonden en overheid is onder meer een belangrijk middel hiertoe. Hier ligt een taak voor sociaaldemocraten en progressieven in de gehele EU – kennisdeling en de opbouw van expertise is hierbij van groot belang.
Foto links: de FMS ontmoette burgemeester van Lviv Andriy Sadovyi over de humanitaire inzet in zijn stad
Foto rechts: ‘The Wall of Remembrance of the Fallen of Ukraine” in Kyiv met foto’s
van duizenden omgekomen soldaten in de oorlog sinds 2014 (juli 2024)
De snelheid van de stappen die door Oekraïne worden gezet in het EU-proces is bewonderenswaardig. De betrokkenheid en assistentie van de levendige NGO-sector in het land is hierbij ook onmisbaar gebleken. Een belangrijk punt van aandacht hierin is de assistentie en mogelijkheden voor de Oekraïense overheid om hervormingen op lokaal niveau in het gehele land door te kunnen zetten. Voor een breed gedragen EU-proces is het van belang dat institutionele hervormingen zich niet louter centreren in het centrum van het land. De situatie in frontgebieden en capaciteitsgebrek door oorlogsinspanningen zijn hierbij grote uitdagingen.
De inzet van de FMS
De Foundation Max van der Stoel zal zich blijvend inzetten voor deze thema’s. Een laatste aspect van de Oekraïense democratisering is hierbij ook van betekenis – politiek pluralisme.
De onzekerheden van de oorlog – zoals hierboven beschreven – zorgen voor een verzwakte rol van politieke partijen en de Verkhovna Rada (het parlement) in Oekraïense politieke processen. Dit laatste is goed verklaarbaar nu eensgezindheid en samenwerking tussen partijen hoofdzaak is tijdens de staat van beleg. Echter, om de verscheidene uitdagingen rondom de EU-integratie en naoorlogs reconstructieproces aan te gaan, zal Oekraïne voordeel hebben van een divers politiek landschap, waarin verschillende partijen en politieke kleuren vertegenwoordigd zijn. De FMS zet zich hiervoor in met de samenwerking met het SD Platform – een progressieve Oekraïense organisatie die activiteiten door het hele land organiseert en met name jongeren enthousiasmeert voor progressieve politieke betrokkenheid.
De enige realistische weg om de onzekerheden én zekerheden van de oorlog het hoofd te bieden, is door vanuit het Westen te voorzien in adequate militaire, humanitaire en maatschappelijke steun voor Oekraïne. Hiermee krijgt Oekraïne een goede kans op het winnen van het zo verdiende toekomstperspectief rondom EU-integratie, democratisering en politieke pluralisme.
De FMS is zeer vereerd om Oekraïne weer bezocht te mogen hebben voor de eerste keer sinds 2019, na jaren van online betrokkenheid door de coronapandemie en de volledige invasie in 2022. Naast de verschillende bijeenkomsten en discussies is er ook nog een ‘Training of Trainers’ uitgevoerd met FMS-trainers en coördinatoren van het SD Platform uit het gehele land in Lviv. Op deze manier zal de FMS zich voor Oekraïne blijven inzetten, in samenwerking met internationale partners en het SD Platform.
Foto rechts: een door SD Platform & FMS georganiseerde training in Lviv (juli 2024), foto links: deelnemers tijdens een event van SD Platform in Kyiv (juli 2024)
