NL 
EN 
De status van Jeruzalem is een van de meest omstreden onderwerpen in internationale betrekkingen. Verschillende politieke en juridische definities maken uitspraken over de soevereiniteit over Jeruzalem lastig. De beslissing van de Amerikaanse president Donald Trump heeft de situatie volgens veel analisten daarom ook niet verbeterd. De aankondiging dat de Amerikaanse ambassade verhuist van Tel Aviv naar Jeruzalem, waarmee Washington Jeruzalem officieel erkent als de Israëlische hoofdstad, deed veel stof opwaaien. Israël lijkt tevreden, de Palestijnen zijn woedend en de internationale gemeenschap is ontdaan. Maar hoe zwaar weegt deze beslissing? De meeste gebeurtenissen vinden niet plaats in een vacuüm. Ze passen in een historisch proces. Hoe zit dit voor de erkenning van Jeruzalem?
Corpus Separatum
De huidige status van Jeruzalem is complex. Israël claimt het als haar ondeelbare hoofdstad. De Palestijnse Autoriteit ziet Oost-Jeruzalem als haar door Israël bezette hoofdstad. De rest van de internationale gemeenschap noemt Jeruzalem een Corpus Separatum. De bijzondere status van Jeruzalem komt voort uit Resolutie 181 van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (VN) uit 1947. Aan het einde van de periode van het Britse mandaat over Palestina kwam de Verenigde Naties met een plan voor de opdeling van het mandaatgebied. De Algemene Vergadering keurde het plan goed waarin het mandaatgebied opgedeeld zou worden in een Joodse staat, een Palestijnse staat en een neutraal internationaal gebied rondom Jerusalem.
Het plan werd nooit geïmplementeerd. De net uitgeroepen staat Israël veroverde West-Jeruzalem, terwijl Transjordanië Oost-Jeruzalem annexeerde tijdens de Israëlisch-Arabische oorlog (1948). West-Jeruzalem werd hierop de hoofdstad van Israël. Oost-Jeruzalem werd hieraan toegevoegd gedurende de Zesdaagse Oorlog (1967), waarbij Israël Jordanië versloeg. Ondanks het feit dat Resolutie 181 nooit geïmplementeerd werd, fungeerde het wel als het juridisch kader voor de internationale status van Jeruzalem.
De Amerikaanse positie
De jure is Oost-Jeruzalem daarom een bezette stad. Israël heeft alleen de facto sinds 1967 de volledige soevereiniteit over Jeruzalem in handen. Het Israëlische parlement, de Knesset, keurde in 1980 een wet goed waarmee dit officieel ook in de Basiswet van het land kwam te staan. De VN Veiligheidsraad veroordeelde dit besluit in Resolutie 478. Tot dan toe steunde de Verenigde Staten (VS) de internationale status van Jeruzalem zoals vastgelegd in Resolutie 181. Desalniettemin onthield Washington zich van stemming over Resolutie 478. Minister van Buitenlandse Zaken Emund Muskie maakte de opstelling van de VS ten opzichte van de status van Jeruzalem problematischer door niet duidelijk te maken wat de Amerikaanse positie dan wel was. Tijdens het presidentschap van Jimmy Carter (1977-81) begon de Amerikaanse neutraliteit over de status twijfelachtig te worden.
De ambiguïteit rondom de Amerikaanse positie in deze kwestie groeide. President Reagan was tegen een officiële erkenning van Jeruzalem als hoofdstad, maar was niet bereid om de Israëlische positie te veroordelen. In de jaren 80 leek de VS steeds comfortabeler te worden met de bestaande situatie. Het Amerikaanse Congres werd steeds enthousiaster over het vooruitzicht van een officiële erkenning. In 1995 nam het door Republikeinen gedomineerde Congres de Jerusalem Act aan. Hiermee erkende de Amerikaanse wetgevende macht de jure Jeruzalem als hoofdstad van Israël. Officieel zou dit besluit worden bekrachtigd met de verhuizing van de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem. Alleen ligt in de VS de eindverantwoording voor de verplaatsing van een ambassade bij de uitvoerende macht. Ondanks het feit dat president Clinton een voorstander was van de Jerusalem Act, weigerde hij de ambassade te verhuizen uit angst dat het vredesproces uiteen zou vallen. George W. Bush beloofde in 2000 dat hij het wel zou doen, maar de moeilijke buitenlandse situatie verhinderde dit gedurende zijn acht jaar. De VS behield de schijn van een neutrale positie in het conflict rondom de stad.
Historisch proces
Zolang zowel Israël als de Palestijnse Autoriteit de stad claimen als hun hoofdstad zal het een belangrijk probleem blijven in het Israëlisch-Palestijns conflict. Met de beslissing van Trump doet de VS definitief afstand van haar narratief van neutraliteit. Desondanks is het de uitkomst van een proces van decennia. Sinds 1980 bewoog de VS al naar de jure erkenning van Jeruzalem. De status quo van de stad lijkt nauwelijks veranderd. De internationale gemeenschap ziet Jeruzalem nog steeds als een bezette stad. De Palestijnse autoriteit claimt Oost-Jeruzalem, terwijl Israël de hele stad claimt. De VS blijft Israël steunen. Het is de uitkomst van een historisch proces en door de aard van het conflict en de emoties een schokkende gebeurtenis, maar het besluit komt niet totaal onverwacht. Trump heeft onder de streep alleen iets bevestigd wat eigenlijk al decennialang Amerikaans beleid is.
Door: Dennis den Hartog
Foto: Flickr
