NL 
EN 
Nederland is weer in ‘harde lockdown.’ Nadat vorige week bekend werd dat de basisscholen een week eerder dicht moesten, waardoor de kerstvakantie een week eerder begint, werd afgelopen weekend bijna alles gesloten. Deze forse maatregel moet worden genomen om de verspreiding van de Omikronvariant van het coronavirus tegen te gaan. Extra wrang, omdat dit demissionaire kabinet zo bewijst wel de verspreiding van nieuwe varianten in te willen dammen, maar steken laat liggen bij het voorkomen ervan.
Ontstaan van Omikronvariant
Volgens het RIVM ontstaat een nieuwe coronavariant doordat het virus bij vermenigvuldiging steeds een heel klein beetje kan veranderen. Sommige van die, toevallige, veranderingen kunnen ervoor zorgen dat een virus zich anders gedraagt, en zich bijvoorbeeld makkelijker verspreidt, zoals nu bij de Omikronvariant het geval lijkt. Het is belangrijk te beseffen dat de kans op mutaties dus toeneemt met de mate waarin het virus zich vermenigvuldigt. Daarom is het ongelooflijk belangrijk dat iedere persoon op deze aarde toegang heeft tot vaccins. Vaccins remmen immers de kans op besmetting, en zo dus ook de kans op mutaties.
Helaas lijkt hier in het Westen het kortetermijnbelang opnieuw te prevaleren boven het langetermijnbelang. Terwijl we hier middenin de boostercampagne zitten en Nederlanders hun derde vaccin krijgen toegediend, is in Afrika pas in twintig landen meer dan tien procent van de bevolking gevaccineerd. Volgens de WHO zal in het huidige tempo pas in augustus 2024 zeventig procent van de Afrikaanse bevolking gevaccineerd zijn.
Oorzaken vaccinongelijkheid
Deze vaccingongelijkheid heeft meerdere oorzaken. Allereerst loopt het nog absoluut geen storm bij het doneren van vaccins door westerse landen aan Covax, het samenwerkingsverband om de ontwikkeling, productie en eerlijke toegang tot covid-vaccins te versnellen. Afgelopen week bleek dat er pas een paar honderdduizend vaccins verspreid waren, van de 22 miljoen vaccins die Nederland voor het einde van het jaar aan arme landen zou leveren. Volgens minister de Bruijn voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking zijn 16 miljoen vaccins aan Covax geleverd, waarna ze nog gedistribueerd moeten worden.
Nederland is niet het enige land dat de doelstellingen voor Covax niet lijkt te halen. Oorspronkelijk was het de bedoeling om 2 miljard doses te leveren aan de 92 armste landen. Toen dit niet haalbaar bleek, werd de doelstelling verlaagd tot 800 miljoen, maar zelfs dat blijkt waarschijnlijk te hoog gegrepen. Zo ontstaat een vicieuze cirkel: Mutaties zullen blijven ontstaan, waardoor Westerse landen zullen moeten blijven boosteren en er dus nog minder vaccins richting de armste landen zullen gaan.
Daarnaast weigeren vaccinproducenten hun vaccinrecepten vrij te geven. Met het vrijgeven van deze recepten zouden vaccins in landen zoals Zuid-Afrika en India goedkoper geproduceerd kunnen worden, wat de prijs zou drukken en de toegang tot vaccins vergroten. Iets meer dan een jaar geleden deden Zuid-Afrika en India het voorstel aan de Wereld Handelsorganisatie om deze vaccinpatenten op te heffen, zodat de vaccinproducenten hun recepten en technieken wel vrij zouden moeten geven. Hoewel dit voorstel werd ondersteund door meer dan honderd landen, bleken Europese landen dwars te liggen: zij zijn bang dat dit soort besluitvorming een precedent schept voor de toekomst. Hierdoor zouden farmaceuten minder durven te investeren in farmaceutische innovatie, uit angst om verlies te lijden als zij vervolgens hun vondsten met de wereld moeten delen. Het wrange hieraan is echter dat de eerste onderzoeken naar Covid-vaccins juist bekostigd zijn met overheidsinvesteringen. Het was dus grotendeels belastinggeld dat deze vaccins tot stand heeft gebracht. Vaccins waarmee nu miljarden winst wordt gemaakt, zonder dat ze terechtkomen bij de landen waar ze nu het hardst nodig zijn.
Oneerlijk vliegverbod
Tenslotte is het belangrijk om te erkennen dat het Afrikaanse continent een ongelijke behandeling ten deel valt als er inderdaad een nieuwe mutatie wordt gevonden, zoals nu de Omikronvariant. Omikron werd ontdekt, omdat Zuid-Afrika hoogwaardige onderzoeksfaciliteiten heeft, waar zeer gekwalificeerde onderzoekers de nieuwe mutatie aantroffen, en dit meteen meldden. Nederland lastte meteen een vliegverbod in voor Zuid-Afrika, en breidde dit enkele dagen later uit naar alle landen in zuidelijk Afrika. Misschien op het eerste gezicht, als paniekreactie, begrijpelijk: hoewel de WHO dit soort snelle inreisverboden niet adviseert, was er een onbekende virusvariant waar we ons tegen wilden wapenen. Helaas bleek enkele dagen later dat deze variant al verspreid was naar drie continenten, en bleek zelfs dat Omikron al eerder in Nederland aanwezig was dan het werd ontdekt in Zuid-Afrika. Dit geeft aan dat het helemaal niet zeker is dat deze variant in zuidelijk Afrika is ontstaan, het is alleen in Zuid-Afrika ontdekt.
Het RIVM geeft nu aan dat deze Omikronvariant waarschijnlijk binnen enkele weken dominant zal zijn in Nederland. Het is dus niet gelukt deze variant te stoppen. Het vliegverbod geldt echter nog steeds, en heeft zo een grote negatieve economische impact op de landen in zuidelijk Afrika. Bovendien zijn alle Europeanen afkomstig uit zuidelijk Afrika wél welkom; het vliegverbod geldt alleen voor mensen zonder Europees paspoort, en European kunnen dus nog naar hartenlust heen en weer vliegen. Deze ongelijke behandeling is het schoolvoorbeeld van onze Afrika-strategie: We betogen een gelijkwaardige relatie met Afrika te willen, maar vervolgens prevaleren onze eigen belangen.
Het is daarom ontzettend belangrijk dat het nieuwe kabinet zich realiseert dat we in een wereld leven waarin we allemaal met elkaar verbonden zijn, en waarin beslissingen hier ook elders invloed hebben. Corona is hiervoor het grootste bewijs: We kunnen het virus niet indammen bij slechts een deel van de wereldbevolking; dit kan alleen door een gezamenlijke aanpak. Zorg er daarom voor dat een nieuwe Afrika-strategie zich kenmerkt door een focus op wederzijds belang, waarbij het Afrikaanse belang net zo zwaar telt als het onze. Alleen zo hebben we kans op een wereld waarin Corona ons nieuws niet meer dagelijks domineert.
