NL 
EN 
Foto: vlaggen van de Europese Unie en Bulgarije – Wikimedia Commons
Op 7 augustus heeft het Bulgaarse parlement met een ruime meerderheid ingestemd met een wetsvoorstel dat “LHBTQ+ propaganda” in scholen zou moeten verbieden. Met deze wet wordt elke vorm van onderwijs die ingaat tegen de zogenaamde traditionele seksuele geaardheid verboden. Ingediend door de pro-Russische politieke partij Vazrazhdane (‘heropleving’), staat dit wetsvoorstel in lijn met soortgelijke voorstellen die in het verleden aangenomen zijn in landen als Rusland en Hongarije. Dit heeft er bijvoorbeeld toe geleid dat LHBTQ+ personen in Hongarije alleen nog heel erg laat op TV worden getoond, zodat kinderen er niet aan blootgesteld kunnen worden. Nog recenter, in juni van dit jaar, heeft Georgië hiernaast ook een soortgelijk wetsvoorstel aangenomen dat alles rondom Pride in het land verbiedt. Bulgarije is dus het meest recente land dat toegevoegd kan worden aan dit lijstje met landen.
Op zichzelf zijn dit natuurlijk al erg zorgelijke ontwikkelingen, maar in Bulgarije gebeurt dit ook nog tegen een achtergrond van diepe politieke verdeeldheid. Zo worden binnenkort de 7e verkiezingen sinds 2021 georganiseerd, doordat er na elke verkiezingen überhaupt geen regering gevormd werd, of de regering binnen een paar maanden weer uit elkaar viel. Dit heeft ook duidelijke consequenties gehad voor het vertrouwen dat men in de politiek heeft. Bij de afgelopen verkiezingen van 9 juni was de opkomst bijvoorbeeld maar net iets meer dan één derde van het totale aantal kiesgerechtigden, terwijl dit drie jaar eerder nog hoger dan de helft van alle kiesgerechtigden lag. Hiernaast wordt Bulgarije ook al lange tijd geteisterd door corruptieschandalen. In 2020 leidde dit bijvoorbeeld tot enorme protesten tegen de toenmalige regering onder leiding van minister-president Boyko Borisov, die onder andere verdacht werd van connecties met belangrijke oligarchen.
Het is dan ook maar de vraag wat het effect van de nieuwe wet die LHBTQ+ uitingen verbiedt zal zijn op het toch al broze vertrouwen van de Bulgaarse bevolking.
Het Kremlin kijkt lachend toe
Het is niet voor niets dat een pro-Russische partij het voorstel heeft gedaan voor deze wet om de vrijheden van LHBTQ+ personen in te perken. Niet alleen ligt dit in lijn met de gedachtegang van het Kremlin, dat al in 2013 veelvuldige inperkingen op de rechten van LHBTQ+ personen had doorgevoerd, maar daarnaast zet het de verdeling in het Bulgaarse politieke spectrum voort. Dit is gunstig voor Rusland dat met de overtuigend pro-Russische president Rumen Radev een bondgenoot heeft in het Bulgaarse parlement, die steun voor Oekraïne bijvoorbeeld keer op keer probeert te dwarsbomen. Zolang de politieke partijen geen regering kunnen vormen, zit Radev in de positie om steeds een demissionaire regering aan te stellen waarmee hij een grote stempel op het beleid van zijn land kan drukken.
Hoewel een meerderheid in het Bulgaarse parlement in principe pro-Europa is, zorgt deze wet voor tweesplitsing tussen de conservatieve en meer progressieve takken van deze groep. Zo heeft de progressieve coalitie PP-DB zich fel tegen deze wet gekeerd, terwijl de centrumrechtse GERB massaal met de wet instemde om zogenaamde ‘linkse ideologieën’ tegen te gaan. In 2023 hadden deze partijen zich nog in een regering met een pro-Europese en anti-corruptie agenda verenigd, maar deze viel helaas na een paar maanden al weer uit elkaar. Deze wet, die het pro-Europese kamp verdeelt, maakt het alleen maar lastiger om na de volgende verkiezing weer tot een soortgelijke samenwerking te komen.
Hiernaast schiet een partij als de GERB zichzelf hiermee in de voet. Uit onderzoek van de Robert Schuman Foundation blijkt dat men in Bulgarije sowieso al een stuk minder kritisch is op Rusland in vergelijking met andere landen uit de regio. Dit komt deels door de relatief verre afstand tussen Bulgarije en Rusland, maar daarnaast ook door het wantrouwen dat men heeft jegens de EU en de negatieve aandacht die de EU in de media krijgt. Voor pro-Europese partijen is het dan ook zaak om zich hier tegen uit te spreken. Het aannemen van een wetsvoorstel die geïnspireerd is op een Russische wet en ook nog eens door een pro-Russische partij voorgesteld is, leidt alleen maar tot meer wantrouwen jegens de EU en minder kritiek op Rusland.
Europa lijkt steeds verder weg
Het is dan ook geen verrassing dat het vertrouwen van burgers ten opzichte van hun politici er niet goed aan toe is in Bulgarije. Politici van verschillende partijen doen niet genoeg hun best om compromissen te sluiten en tot een goed en betrouwbaar bestuur van Bulgarije te komen. Hiernaast lijkt het dat politici meer bezig zijn met zichzelf en hun politieke tegenstanders dan met hun volk en het landsbelang. Dit kan tot heel ernstige gevolgen leiden, niet alleen voor LHBTQ+ personen, maar ook voor de rest van het land.
Amnesty International heeft onderzoek gedaan naar de gevolgen van het verbod op LHBTQ+ uitingen dat Hongarije in 2021 heeft ingevoerd. Zij concluderen dat dit zowel tot censuur als zelfcensuur in de publieke sfeer heeft geleid. Dit heeft vervolgens weer geleid tot meer vooroordelen over en discriminatie van LHBTQ+-personen. Het is natuurlijk maar de vraag of exact hetzelfde in Bulgarije zou gebeuren, maar het zou geen verrassing zijn als de mate van stigma en discriminatie zal toenemen. Hiernaast stelt de pro-Russische partij die het wetsvoorstel heeft ingediend dat LHBTQ+ propaganda uit het westen komt en probeert ze met deze wet ook meer afstand te nemen van Europa. Door in te stemmen met dit voorstel ondergraaft de GERB dus haar pro-Europese standpunten.
Waarom stemt de GERB dan toch in met dit wetsvoorstel? Het meest aannemelijke antwoord hierop lijkt te liggen in het feit dat Bulgarije steeds van verkiezing naar verkiezing gaat zonder een stabiele regering te hebben. Dit wetsvoorstel komt ook net voor de nieuwe verkiezingen, waarmee de GERB waarschijnlijk conservatieve kiezers probeert aan te spreken. Deze wet is dus bedoeld als een politieke overwinning voor GERB, maar is daarmee zeker geen politieke overwinning voor Bulgarije. Hiernaast staat deze wet haaks op verdragen van de EU en is de Europese Commissie momenteel onderzoek aan het doen of het wel binnen wetgeving van de EU valt. De afstand tot de EU wordt hiermee dus alleen maar groter.
Voorlopig de laatste verkiezingen?
Op 3 juni heeft de progressieve PP-DB hun politieke partners opgeroepen om weer samen te komen onder een gedeelde pro-Europese agenda. Hopelijk zullen partijen zoals de GERB gehoor geven aan deze oproep en opnieuw proberen om de banden met Europa te verbeteren. Het helpt echter niet als wetsvoorstellen, zoals het verbod op LHBTQ+ propaganda, deze samenwerking in de weg staan. Het volgen van persoonlijke belangen en de onwil om compromissen te sluiten komt uiteindelijk alleen Rusland goed uit. Als de GERB dus daadwerkelijk voor een pro-Europese koers is, hebben zij er geen enkele baat bij om LHBTQ+ rechten in te perken. Dit is een populistische en opportunistische beslissing die gebruik probeert te maken van bestaande vooroordelen voor politiek gewin. Dit staat integratie in Europa alleen maar in de weg en versterkt deze vooroordelen.
Het is te hopen dat de komende verkiezingen in Bulgarije voorlopig even de laatste zijn en er eindelijk een stabiele regering gevormd kan worden door de pro-Europese partijen in het parlement. Als politici over hun eigenbelang heen kunnen stappen, komt er hopelijk ook meer vertrouwen in hun functioneren en daarmee ook in de democratie. Dit is wat de Bulgaarse kiezers na 7 keer stemmen eindelijk verdienen.
